Duke e lexuar këtë vëllim ndjehesh pikërisht në këtë atmosferë, pra ndjen erë Qeparoi dhe bregdeti himarjot në tërësi, me historitë dhe njerëzit e saj legjendarë. Ndonse mund të përpunohej akoma nga pikëpamja teknike, autori e ka realizuar qëllimin e tij: po ju lë brezave te qeparotësve që vijnë virtytet e çmuara të të parëve të tyre, trima kapedanë të penës e të dyfekut si gjithë himarjotët, puntorë e krijues, këngatarë e me ndjenja të holla.
Pjesa e parë e vargjeve të tij popullore i kushtohet kapetanëve të këtij fshati që shpesh quhet dhe fshati i kapetanëve. Shquan Sokrat Leka, Gjikë Thanasi, Qirjako Kapasi, Kiço Vlashi etj. Pikërisht në këtë kohë qëllon që shfletoj dhe librin e prozatorit të njohur të emigracionit Pirro Loli dhe u ndodha po ashtu i befasuar kur në kapitullin e dytë të tij ndesha prapë Kiço Vlashin. Ç’koinçidencë thashë me vehte, edhe Zagoria e paska pasur një trim me të njëjtin emër si atë tonin, Kiço Vlashi. Por duke lexuar më poshtë vura re se edhe kënga që i këndohet Kiço vlashit nga Qeparoi ishte e njejtë me atë që na përmend z. Loli në librin e tij. Dhe ja vargjet që na sjell z. Loli nga vëllimi “Këngë popullore nga Zagoria” i Stefan Bulos: “Kiço Vlash të erdh mandata, ‘ tetëdhjetë sejmenë prapa / Tetëdhjetë sejmenë qenë, vranë Kiço Vlash lulenë....”. Pikërisht ato vargje që unë i kisha dëgjuar që i vogël nëpër dasma pa e kapërxyer pragun e fshatit! Çështja mu duk mjaft serioze. Mos është i njëjti kapedan të cilit dikush i jep një pasaportë tjetër ashtu siç bëhej rëndom pas viteve 90 ?
Duke mos i besuar me kujtesës sime fillova të konsultohem me autorë të tjerë. Tek libri i z. Spiro Rrusha, drejtor i arkivit të shtetit për shumë vite, “Qeparoi, Historia dhe kultura popullore”, , gjej këtë tekst : “Proto mars seç erdhi karta /Kiço Vlash të erdh mandata, të mbeti koka në Agrafa /tetëdhjetë hajdutë prapa/ / Tetëdhjetë hajdutë qenë/ vranë Kiço Vlash lulenë...Kiço Vlash nga Qeparoi/Bregun e detit çe nderoi. .” (faqe 94 e librit të lartpërmendur) Kënga nuk lë dyshim për origjinën e kapetanit Kiço Vlashi. Në të njëjtin vëllim gjejmë dhe një vjershë tjetër kushtuar kapedanëve ku përmendet përsëri “Polo prift me të vëllanë /Kiçua me Zaho Vlashnë/. E ndërkaq vëllai i Kiços Zaho Vlashi është protagonist edhe i vjershave të tjera popullore të cilat këndoheshin në dasmat qeparotëse si psh “Zao Vlash e Polo Mara/ të dy me armë të lara../. Shënojmë se Agrafa përfaqëson toponimi në Janinë, ku dhe shërbente kapedani Kiço Vlashi pranë Ali pashës. Përkatësinë e Kiço Vlashit nga Qeparoi dhe që kishte miqësi me Haxhi Bedo Borshin, na e thotë dhe Janko Pali në librin “Historia e Qeparoit” (faqe 62), botuar sipas dorëshkrimit të tij të përgatitur që në 1962.
Por ka një detaj që duket se i ndan këta “binjakë” nga emri: Kiço Vlashi nga Qeparoi e ka aktivitetin e tij të lidhur me Ali pashën. Kurse ai nga Zagoria më herët, (1735-1770). Kemi këtu një rastësi që muza popullore përdor të njëjtat stereotipe apo kallëpe dhe flasim për dy kapedanë të ndryshëm? Kam mbetur i dyzuar dhe mbase z. Loli mund të na ndihmojë të kuptojmë këtë dyzim emrash e figurash të shquara.
18-10-2005 (Gazeta Tribuna-Athine)
No comments:
Post a Comment