tag:blogger.com,1999:blog-319938462024-03-13T22:50:21.901+01:00Materials Science-Social studiesIn this blog i intend to present my scientific activity on materials science, magnetism, hard magnets and nanoparticles.
My second hobby is connected with Social Sciences, mainly in history,archeology,philosophy and i devote the free time to know about these domains of science and some time I try to express my opinion writing essays and press article.herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.comBlogger86125tag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-10390654215315841742008-06-29T09:01:00.042+02:002010-07-19T15:30:47.969+02:00Human Science<h3 style="font-weight: normal; color: rgb(51, 51, 255);font-family:arial;" class="post-title entry-title"><span style="font-size:85%;"><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/misionaret-baziliane-ne-himare-hapja-e.html">1. MISIONARET BAZILIANE NE HIMARE-hapja e shkollave greke ne Himare</a></span></h3><span style="font-weight: bold; color: rgb(51, 51, 255);font-family:arial;font-size:85%;" >2. </span><span style="color: rgb(51, 51, 255);font-family:times new roman;font-size:85%;" ><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/bisede-me-autore-greke-nj-prgjigje-pr-z.html">Bisede me autore greke -Një përgjigje për z. K. Frashëri</a><br /><br /></span><a title="View A Critical Review to Mr. Frasheri’s Paper on Himara Conversation With the Greek Historians document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/8070463/A-Critical-Review-to-Mr-Frasheris-Paper-on-Himara-Conversation-With-the-Greek-Historians" style="margin: 12px auto 6px; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; display: block; text-decoration: underline;">3. A Critical Review to Mr. Frasheri’s Paper on Himara Conversation With the Greek Historians</a><br /><span style="color: rgb(51, 51, 255);font-family:times new roman;font-size:85%;" >4. </span><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/bisede-me-autore-greke-k-frasheri-pjesa.html">Bisede me autore greke -K. Frasheri, pjesa e pare</a><h3 class="post-title entry-title"> </h3> <a title="View HimaraP1[1]-Frasheri document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/8066821/HimaraP11Frasheri" style="margin: 12px auto 6px; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; display: block; text-decoration: underline;">HimaraP1[1]-Frasheri</a> <object codebase="http://download.macromedia.com/pub/shockwave/cabs/flash/swflash.cab#version=9,0,0,0" id="doc_26199606285422" name="doc_26199606285422" classid="clsid:d27cdb6e-ae6d-11cf-96b8-444553540000" align="middle" height="500" width="100%"> <param name="movie" value="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=8066821&access_key=key-gdwhd79fjmcujteyzmo&page=1&version=1&viewMode="> <param name="quality" value="high"> <param name="play" value="true"> <param name="loop" value="true"> <param name="scale" value="showall"> <param name="wmode" value="opaque"> <param name="devicefont" value="false"> <param name="bgcolor" value="#ffffff"> <param name="menu" value="true"> <param name="allowFullScreen" value="true"> <param name="allowScriptAccess" value="always"> <param name="salign" value=""> <embed src="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=8066821&access_key=key-gdwhd79fjmcujteyzmo&page=1&version=1&viewMode=" quality="high" pluginspage="http://www.macromedia.com/go/getflashplayer" play="true" loop="true" scale="showall" wmode="opaque" devicefont="false" bgcolor="#ffffff" name="doc_26199606285422_object" menu="true" allowfullscreen="true" allowscriptaccess="always" salign="" type="application/x-shockwave-flash" align="middle" height="500" width="100%"></embed> </object><span style="font-size:85%;"><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/himara-dhe-prkatsia-etnike-e-himariotve_20.html">5. HIMARA DHE PËRKATËSIA ETNIKE E HIMARIOTËVE, nga K. Frashëri, pjesa e dyte</a></span><span style="font-size:85%;"><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/negotiated-identities-in-dhermidrimade.html"><span style="font-size:85%;">. </span></a></span><span style="font-size:85%;"><br /><br />6. </span><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/negotiated-identities-in-dhermidrimade_1316.html"><span style="font-size:85%;"></span></a><span style="font-size:85%;"><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/negotiated-identities-in-dhermidrimade_1316.html">NEGOTIATED </a></span><span style="font-size:85%;"><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/negotiated-identities-in-dhermidrimade_1316.html">IDENTITIES IN DHERMI/DRIMADE-S OF HIMARE-PhD theses by Natasa Gregoric Bon</a><br /><br />7.</span><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/blog-post_20.html">Θρησκεία και εθνική ταυτότητα στην Αλβανία. Η περίπτωση των Μπεκτασήδων</a><br /><br /><h3 style="font-weight: normal;" class="post-title entry-title"><span style="font-size:85%;"><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/trojan-in-mith-archaeology-and-identity.html">8. Trojan in mith Archaeology and Identity</a></span></h3><a title="View Christian Saints of Albania document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/87003/Christian-Saints-of-Albania" style="margin: 12px auto 6px; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; display: block; text-decoration: underline;">9. Christian Saints of Albania</a> <a title="View Albanian Folk Tales and Legends document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/89033/Albanian-Folk-Tales-and-Legends" style="margin: 12px auto 6px; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; display: block; text-decoration: underline;">10. Albanian Folk Tales and Legends</a> <a title="View Biography of Scanderbeg document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/87046/Biography-of-Scanderbeg" style="margin: 12px auto 6px; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; display: block; text-decoration: underline;">11. Biography of Scanderbeg</a> <a rel="nofollow" title="View ALBANIAN ORTHOGRAPHY OF GREEK LOANWORDS document on Scribd" target="_blank" href="http://www.scribd.com/doc/4709399/ALBANIAN-ORTHOGRAPHY-OF-GREEK-LOANWORDS" style="margin: 12px auto 6px; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; display: block; text-decoration: underline;">12. ALBANIAN ORTHOGRAPHY OF GREEK LOANWORDS</a><a rel="nofollow" title="View Apulia and Himara- A Linguistic and Historical Study of Relations of Their Inhabitants document on Scribd" target="_blank" href="http://www.scribd.com/doc/8198171/Apulia-and-Himara-A-Linguistic-and-Historical-Study-of-Relations-of-Their-Inhabitants" style="margin: 12px auto 6px; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; display: block; text-decoration: underline;">13. Apulia and Himara- A Linguistic and Historical Study of Relations of Their Inhabitants</a><a title="View Albanian literature in Greek script document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/86997/Albanian-literature-in-Greek-script-" style="margin: 12px auto 6px; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; display: block; text-decoration: underline;">14. Albanian literature in Greek script</a><a title="View Historianet e Himares, Zonja Dhe Doktori-nga Kristaq Jorgji document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/8567654/Historianet-e-Himares-Zonja-Dhe-Doktoringa-Kristaq-Jorgji" style="margin: 12px auto 6px; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; display: block; text-decoration: underline;">15. Historianet e Himares, Zonja Dhe Doktori-nga Kristaq Jorgji</a><a rel="nofollow" title="View The Linguistic Idioms of Epirus-Himara Case-A document on Scribd" target="_blank" href="http://www.scribd.com/doc/8589772/The-Linguistic-Idioms-of-EpirusHimara-CaseA" style="margin: 12px auto 6px; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; display: block; text-decoration: underline;"> 16. The Linguistic Idioms of Epirus-Himara Case-A</a><a title="View Culture, Civilization, And Demarcation at the Northwest Borders of Greece document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/8520990/Culture-Civilization-And-Demarcation-at-the-Northwest-Borders-of-Greece" style="margin: 12px auto 6px; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; display: block; text-decoration: underline;"> 17. Culture, Civilization, And Demarcation at the Northwest Borders of Greece</a><a rel="nofollow" title="View (Par)Etimology and History on Scribd" target="_blank" href="http://www.scribd.com/doc/9568171/ParEtimology-and-History" style="margin: 12px auto 6px; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; display: block; text-decoration: underline;">18. (Par)Etimology and History</a><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2010/07/prof.html">19. MEDITIM PER NJE DEBAT TE MPREHTE-Aleko Minga</a> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify;font-family:times new roman;"><b><span style="" lang="EN-GB"><br /></span></b></p><div style="text-align: justify;"> </div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;font-family:times new roman;"><b><o:p></o:p></b></p><div style="text-align: justify;"> </div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;font-family:times new roman;"><b><span style="" lang="EN-GB"><o:p></o:p></span></b></p><div style="text-align: justify;"> </div><b><span style="" lang="EN-GB"></span></b><p class="MsoNormal" face="times new roman" style="text-align: justify;"><b><span style="" lang="EN-GB"></span></b></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify; font-family: times new roman;"><b><span style="" lang="EN-GB"><br /></span></b></p><div style="text-align: justify;"> </div><b><span style="" lang="EN-GB"></span></b><b><span style="" lang="EN-GB"></span></b>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-81843961790051651092010-07-19T15:25:00.003+02:002010-07-19T15:28:25.703+02:00MEDITIM PER NJE DEBAT TE MPREHTE<div style="text-align: justify;"><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Prof. Aleko MINGA</span><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;"></span><br /><span style="color: rgb(3, 61, 61);font-family:Times New Roman,Times;" ><b>MEDITIM PER NJE DEBAT TE MPREHTE</b></span><br /><span style="color: rgb(3, 61, 61);font-family:Times New Roman,Times;" ></span><span style="font-family:Times New Roman,Times;"></span><br /><div style="text-align: justify;"><span style="font-family:Times New Roman,Times;"></span><br /></div></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family:Times New Roman,Times;">(Leksion i mbajtur ne Fakultetin e Shkencave të Natyrës, UT, më 10 qershor 2006)</span><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;"></span><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Në fund të viteve ’50 u botua në Angli eseja “Dy kulturat” e shkruar nga Çarlz Snou (Snow). Ajo prekte çështjen e mprehtë të çarjes së madhe midis dy përbërësve të kulturës njerëzore, shkencave matematiko-natyrore e teknike në njërën anë dhe artit, letërsisë e kulturës humanitare në anën tjetër. Çarja, e shndërruar tanimë në një hon të frikshëm, sipas autorit, i kishte shkëputur e shkatërruar kanalet e komunikimit midis tyre. Ato rrinin të largëta e si pole të kundërta, aq sa mund të flitej për dy kultura gati-gati të alergjizuara njëra ndaj tjetrës. Buzëqeshjet e ftohta të mirësjelljes që shkëmbenin më parë, sipas Snout, ishin flakur tej për t’ua lënë vendin ngërdhjeshjeve hakërruese.</span><br /><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Dalja në dritë e esesë shkaktoi një reagim të menjëhershëm në mjediset intelektuale. Ndoshta për këtë ndikuan dy faktorë. Së pari, personaliteti i autorit ishte i veçantë. Çarlz Snou ishte i njohur në qarqet shkencore si fizikan me reputacion. I formuar në kudhrën universitare të Kembrixhit të famshëm, ai pati një karrierë të shpejtë e të shkëlqyer. Doktor shkencash në moshën 25-vjeçare, Snou u bë i lakmuar nga institucionet më në zë të kohës për hir të talentit dhe forcës së logjikës të shprehur në studimet e tij. Kishte punuar në laboratorët kërkimore më të mira të Anglisë dhe pat qenë nxënës i Radherfordit (Rutherford) të madh. Gjatë kohës së Luftës së Dytë Botërore kishte një post shumë të lartë dhe me përgjegjësi në Ministrinë e Luftës. Por Ç. Snou njihej ca më shumë si shkrimtar. Penës së tij i përkasin disa romane interesante, të përkthyera në disa gjuhë. Një ndër ta (“Vdekja në anije”) është përkthyer edhe në shqip. Rrethana e dytë ishte stili intrigues i paraqitjes së ideve në ese. Fjalitë e mprehta si tehu i bisturisë çanin drejt e në zemër të problemeve. Atyre u jepte peshë materiali i madh i një anketimi tepër të gjerë. Ishin pyetur rreth 40 mijë shkencëtarë (pak më shumë se një e katërta e punonjësve shkencorë të Anglisë) dhe gati 80 mijë inxhinierë. Përgjigjet ishin shokuese. Sa për ilustrim, në qarqet shkencore e teknike mbizotëronte mendimi se artistët e shkrimtarët, për të cilët qenë të huaja shumë procedura “bashkëkohore” intelektuale, ishin margjinalizuar në një geto krijuesish që, në thelb, meritonte etiketën “antiintelektuale”.</span><br /><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Eseja cekte një nerv të zhveshur, prandaj debati që shkaktoi nuk u shua aspak si flakë kashte, siç ndodh rëndom në kohën tone të tejmbushur me ngjarje nga më sensacionalet. Polemikat, sa dukej që platiteshin dikund, shpërthenin po aq virulente në një vatër tjetër. Mjaft interesante ishte përplasja e mendimeve në debatin me etiketën emblematike “Fiziki i liriki” (fizikanë dhe lirikë) që tërhoqi shumë emra të njohur të elitës intelektuale, por edhe pjesëmarrës të tjerë në vitet ’60 dhe e rriti së tepërmi tirazhin e “Literaturnaja gazeta”-s për kohën e gjatë që vazhdoi. Pa e rënduar më tej kronikën e pasur të diskutimeve të kësaj natyre, po përmend një artikull të kohëve të fundit me titull “Matematika dhe poezia, sa i thellë është hendeku midis tyre?”, botuar në Amerikë që shërbeu si shkëndijë për t’i dhënë debatit tanimë “të vjetër” një flakërim të ri.</span><br /><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Me aq sa kam mundur, e kam ndjekur çështjen e “dy kulturave”. I prirur më fort me zemër për ta perceptuar “ndarjen” si një përjetim të dhimbshëm, kam qenë dhe jam në anën e atyre që e shohin kulturën si një tërësi të aspekteve të saj të larmishme e të diferencuara. Dhe pikërisht në rrugën e përjetimit emocional, jam përpjekur të qëmtoj edhe argumente me karakter logjik, disa nga të cilat dëshiroj t’i ndaj me këtë auditor të nderuar.</span><br /><br /><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Ndonjëherë edhe një mbresë merr vlerën e një argumenti. Duke lexuar shkrimet e shumta të “palës” së shkencëtarëve, në polemikën e përmendur të binin në sy dy mënyra të ndryshme të parashtruari: njëra me një stil të prerë, protokollar, logjik por paksa të ftohtë, me fakte të përzgjedhura në koherencë me qëndrimin e mbajtur, ndërsa tjetra, duke e ruajtur disi më të fshehur logjikën e brendshme, e përcillte mendimin nën një shoqërim më emocional dhe përdorte edhe mjete të huajtura nga fushat e kulturës jashtë specialitetit të autorit. Pa mëdyshje, pavarësisht nga qëndrimi që mbronin, autorët që shkruanin në mënyrën e dytë ishin më mbresëlënës. Nuk ishte fakt pa domethënie vlera e një “kulture të integruar” qoftë edhe në caqet e një shkrimi të shkurtër. Natyrisht, një “argument” i tillë duket dhe është tepër semplist. Por përpara se të parashtrojmë argumente të tjera , më me peshë, le të përpiqemi të bëjmë një ekskursion të shkurtër historik për të parë marrëdhëniet ndërmjet dy pjesëve të mëdha të kulturës njerëzore në disa momente të rëndësishme.</span><br /><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;">***</span><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Një përpjekje e parë në rrafshin teorik e të përgjithshëm për të gjetur një bazë të unitetit të kulturës është ideja e pitagorianëve, sipas së cilës bota do të ishte një kaos e një shumësi kundërtish sikur ato të mos ishin bashkuar të gjitha në kozmosin në një harmoni që është hyjnore dhe qëndron në raporte të caktuara numerike. Këto raporte janë të përjetshme, ndërsa çdo gjë tjetër zhduket. Pitagorianët ngulmonin që intelekti duhej të vihej në kërkim të këtyre raporteve në të gjitha shfaqjet e veprimtarisë njerëzore. Deviza e pitagorianëve “gjithçka është numër” do ta bënte numrin bazë të unitetit të kulturës. Natyrisht kulti i numrave nuk ishte thjesht një mendjeshkrepje e rastësishme. Në kërkimet e tyre konkrete pitagorianëve u kishte bërë përshtypje të thellë që dukuri cilësisht krejt të ndryshme kishin veti matematike të njëjta. Atëherë kjo i shtyu të mendonin se numri duhej të ishte jo vetëm një fillesë e sigurt e qëndrueshme, por edhe një kusht për të kuptuar qartë dukuritë, sepse thelbi i këtyre të fundit shprehej në raporte numerike. U takon pitagorianëve zbulimi i raporteve numerike në themel të akordeve harmonike në muzikë, ndërtimi i shkallës muzikore, etj. Falë pitagorianëve muzika u bë pjesë thelbësore e matematikës, e cila veç saj përfshinte aritmetikën, gjeometrinë dhe astronominë dhe kjo katërshe ose quadriviumi i famshëm ishte e domosdoshme të përvetësohej nga çdo njeri i kulturuar.</span><br /><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Nuk do të ndalem në të tjera raporte numerike, respektimi i të cilave u bë një normë e pranuar në ndërtime arkitektonike për të arritur që ato të ishin me një bukuri e hijeshi të pashoqe, por më vjen mirë të përmend se në Partenon u përdorën edhe raporte tepër të holla ndërmjet pjesëve të strukturës arkitekturore për të korrigjuar edhe iluzione optike karakteristike për shikimin njerëzor. Raporte të kësaj natyre të pjesëve të trupit njerëzor kishin parasysh edhe skulptorët në realizimin e veprave të papërsëritshme që nxorën duarsh. Madje, praktika bashkëkohore në konkurset e bukurisë për t’i dhënë çmimin vajzës masat e së cilës i afrohen më shumë një standardi të caktuar është vazhdim i interesit grek për një figurë ideale.</span><br /><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Aristoteli shpreh një ide interesante që po e jap disi të perifrazuar: qëllimi i natyrës dhe ligjet e saj të rrënjosura thellë priren në aspektet e larmishme në të cilat shfaqen drejt një forme a një tjetre të së bukurës. Prandaj grekët nuk ngurronin t’i konsideronin pa mëdyshje aritmetikën, gjeometrinë dhe astronominë muzikë të shpirtit dhe art të mendjes. Por njëherësh edhe arti grek është çmuar si art i intelektuales, sepse është vepër jo vetëm e artistëve me shije të hollë, por edhe me mendje të kthjellët e të qartë.</span><br /><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;"> Edhe shkenca dhe arti grek janë pjellë e të njëjtit qytetërim. Në veprat greke, qofshin shkencore a artistike, pasqyrohet fakti që ato e shohin gjithësinë sub specie aeternitas (në prizmin e me bukurinë e përjetësisë). Atyre u intereson universalja dhe e përjetshmja dhe jo individualja dhe vegimtarja. Janë vetitë e rrethit ideal ato që paraqesin interes dhe jo natyra efemere, fjala vjen, e rrathëve që formohen në sipërfaqen e një pellgu kur hedhim një gur. Po kështu, arti grek i periudhës klasike rreket të evokojë dhe të përshkruajë jo cilësitë e njerëzve të veçantë, por të njeriut në përgjithësi. E përsosura është nga natyra e saj e vërtetë e përjetshme, prandaj vetëm gjendja e përsosur ia vlente të soditej. Në këtë vështrim e bukura është sa përvojë emocionale, po aq edhe intelektuale.</span><br /><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;"> Vihen re ndikime interesante të kulturës shkencore në kulturën letraro-artistike. Kështu, dihet që gjeometria euklidiane është statike. Në të nuk hetohen vetitë e figurave të ndryshueshme. Atmosfera tepër e qetë e tempujve grekë e pasqyron këtë. Mendja dhe shpirti aty janë në paqe. Edhe në skulpturën greke figurat janë statike, të përmbajtura, psikologjikisht të qeta.”Hedhësi i diskut” i Mironit, që është duke bërë një sforcim fizik të jashtëzakonshëm, është i qetë dhe i patrazuar, “si të ishte një anglez duke pirë çajin”, siç thotë Morris Klajni (Kline). Edhe karakteri statik i dramës greke është vënë në dukje. Në të ka pak ose aspak veprim. Qysh në fillim të dramës na paraqitet një njoftim i plotë i ndodhive të mëparshme që shtrojnë një problem apo gjendje të vështirë e të papëlqyer për personazhet e përfshira dhe vetë drama ka të bëjë me beteja mendore dhe bëma të vogla që ndodhin në kuadrin e një përfundimi thuajse të parashikuar.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">I lidhur me karakterin statik të dramës greke është edhe një tipar tjetër që gjendet edhe në gjeometrinë euklidiane. Tragjeditë greke e vënë theksin te mekanizmi i fatit ose i domosdoshmërisë. Personazhet në një dramë duket se nuk kanë vullnetin ose fuqinë për të marrë vendime, por drejtohen nga forca të fshehta, të mistershme. Kështu, Edipi shtyhet në mënyrë të pamëshirshme drejt incestit dhe atvrasjes. Veprimi i fatit lidhej me shtrëngimin e qenësishëm të përdorimit të arsyetimit deduktiv, i cili nuk e lë të lirë matematikanin të zgjedhë përfundimet që mund të nxjerrë prej premisave, por e detyron të pranojë pasojat e domosdoshme.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Një pikë kulmore dhe shumë të frytshme në gërshetimin e artit e kulturës humaniste dhe shkencës e teknikës shënon Rilindja evropiane. Stili i ri, i përpunuar nga arkitektura dhe artet figurative kërkoi ripërtëritjen e teknikës së vizatimit, dizenjos dhe kjo ishte një arsye që artistë të shquar e ndjenë nevojën e matematikës dhe tërhoqën vëmendjen ndaj saj. Artisti i Rilindjes iu kthye matematikës jo vetëm sepse kërkonte të riprodhonte natyrën, por edhe sepse ishte i ndikuar nga filozofia e rigjallëruar greke. Ai u mëkua me doktrinën sipas së cilës matematika është thelbi i botës reale dhe se gjithësia është e rregullt dhe e shpjegueshme racionalisht nëpërmjet gjeometrisë. Artisti besonte se për të depërtuar në domethënien e fshehur, pra në realitetin e temës që rrekej të shpaloste në pëlhurë, duhej ta sillte atë në përmbajtjen e saj matematike. Një dëshmi shumë interesante e orvatjes së artistit për të zbuluar thelbin matematik të subjektit gjendet në një nga studimet e Leonardo da Vinçit për përpjesëtimet. Në të ai përpiqet të pajtojë strukturën e njeriut ideal me figurat ideale, katrorin dhe rrethin.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Kur aty nga fundi i shekullit të 13-të piktorët u bënë të vetëdijshëm se piktura mesjetare ishte e pajetë dhe joreale u përpoqën ta modifikonin atë. Ndryshimi i pritur dhe kthesa e vërtetë do të vinte vetëm atëherë kur u kuptua se problemi i perspektivës duhej shqyrtuar shkencërisht dhe se çelësi i trajtimit të saj ishte gjeometria. I pari nga një plejadë e shquar artistësh që filluan të eksploronin natyrën me teknika karakteristike për artin e tyre, por që kishin saktësisht frymën dhe qëndrimin e zbuluesve që po atë kohë hodhën themelet e shkencës moderne, ishte arkitekti i madh i epokës, Bruneleski (Brunelleschi), pionieri i përpunimit te sistemit te perspektivës. Arti aspironte të këqyrej si formë e dijes dhe si shkencë, ndërsa pritej e shpresohej që gjeometria të vinte mbi të një vulë respektueshmërie. Në studimin “Della Pittura” (1435) te Leon Batista Albertit, një nga mendjet më universale që nxori kultura humaniste, ai theksonte se kërkesa e parë që duhet të përmbushë piktori është të njohë gjeometrinë. Artet mësohen me arsye dhe me metodë, ndërsa zotërohen përmes praktikës. Edhe Leonardo da Vinçi i përbuzte ata që mendonin se mund ta shpërfillnin teorinë dhe të prodhonin art thjesht nëpërmjet praktikës. “Piktura është shkencë,- thoshte ai - prandaj ushtrimi i saj duhet gjithmonë të bazohet mbi një teori të shëndoshë”. Piero dela Françeska (della Francesca), që mund të konsiderohet teoricieni i perspektivës së re, në traktatin e tij “De Prospettiva pingendi”, jo vetëm e pasuroi ndjeshëm ndihmesën e Albertit, por shqyrtoi çështje të ndryshme të kësaj dege të gjeometrisë me një gjerësi e thellësi për t’u patur zili, prandaj me të drejtë çmohej edhe si një matematikanët më të mirë të shekullit të 15-të. Piktor me intelekt te mprehtë, dela Françeska i planifikonte matematikisht te gjitha veprat e tij deri në detajin më të vogël. Vendosja e çdo figure llogaritej të ishte korrekte në raport me figurat e tjera dhe me organizimin e pikturës në tërësi. Albreht Dyreri (Albrecht Dürer), një nga piktorët më të mëdhenj gjermanë të kohës, shkroi edhe një vepër për gjeometrinë me qëllim që t’ua bënte të njohur artistëve këtë disiplinë. Të gjithë autorët që përmenda më sipër përvijojnë pa mëdyshje se detyrë e perspektivës është përcaktimi i rregullave teknike për të ndërtuar një vizatim të përpiktë kur jepen objekti dhe pozicioni i syrit.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Një shembulli shkëlqyer i perspektivës së përsosur është “Darka e fundit” e Leonardos. Ajo është vizatuar për të dhënë saktësisht përshtypjen që do t’i bënte syrit në jetën reale. Shikuesi e ndjen sikur është në dhomë. Vijat që largohen në muret, dyshemenë dhe tavanin jo vetëm e japin thellësinë qartësisht, por konvergjojnë në një pikë të zgjedhur me qëllim që të jetë në kryet e Krishtit në mënyrë që vëmendja të përqendrohet tek ai. Figura e Krishtit formon një trekëndësh barabrinjës; ky element i vizatimit synonte të shprehte drejtpeshimin e ndjenjës, arsyes dhe trupit. Po kështu, “Shkolla e Athinës”e Rafaelit (Raffaello) është një vendosje e denjë arkitekturore në të cilën renditja e harmonishme, mjeshtëria e perspektivës, saktësia e përpjesëtimeve mishërojnë përsosurinë ideale të standardeve të vendosura.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Të gjithë piktorët rilindës e njihnin mirë gjeometrinë klasike. Por nevoja i shtyu ata të shkonin përtej saj, të futeshin në një fushë hulumtimesh specifike, që sot i takon gjeometrisë deskriptive. Natyrisht, ata s’mund të arrinin deri në vizionin sistematik të kësaj disipline (që do ta përpunonte Gaspar Monzhi (Gaspard Monge) në fund të shekullit të 18-të), por i rrokën intuitivisht disa koncepte themelore të saj dhe disa metoda karakteristike, të cilat i përdorën me mjaft zotësi. Tablotë që vizatuan apo veprat arkitektonike që projektuan kënaqnin plotësisht shijen e re të epokës. Pasioni i tyre për pastërtinë gjeometrike, të mishëruar në saktësinë e përpjesëtimeve dhe në ekulibrin e harmonishëm të pjesëve brenda së tërës, ishte një dëshmi e qartë se konceptimi artistik dhe konceptimi shkencor mund të ndërthureshin përsosmërisht njëri me tjetrin pa kurrfarë traume. Kjo ndërthurje ka qenë tharm nxitës në kulturën e viteve pesëqind. Ajo pati edhe një pasojë tjetër. Humanistët në fillim kishin një fare alergjie ndaj rreptësisë gjeometrike, të shenjtëruar e të ngrirë në kanunet e saj. Piktura dhe arkitektura e re ia dolën mbanë të krijonin te humanistët një predispozicion të ri shpirtëror ndaj matematikës, sepse e shihnin dhe nuk mund të mos e çmonin ndihmesën thelbësore që sillte ajo në vetë krijimtarinë artistike.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Ka këtu një element të ri mjaft interesant. Matematika po e zbulonte më mirë vlerën e vet në një rrafsh tjetër, do të thoshim më njerëzor. Në qoftë se deri atëherë mendimi filozofik e shihte matematikën si shprehje të harmonisë hyjnore të gjithësisë, tanimë po bëhej e qartë se ajo nuk ishte vetëm e tillë, por edhe një mjet, një instrument i domosdoshëm në duart e njeriut për të ideuar e për të realizuar ndërtimet më të bukura për të cilat ishte i aftë. Nga ana tjetër, kjo pikëpamje e fundit nuk qe hap i vogël drejt njësimit më të thellë e më konkret të aspekteve të ndryshme të kulturës.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Do të doja të përmendja se artistët nuk i mbetën borxhlinj matematikës. Krijimi më origjinal matematik i shekullit të 17-të u frymëzua nga arti i pikturimit. Gjatë zhvillimit të sistemit të perspektivës piktorët futën ide të reja gjeometrike dhe shtruan për zgjidhje disa çështje duke përvijuar kështu një problematikë origjinale. Ajo u bë shkas për të lëvruar një drejtim të ri kërkimesh. Kështu u krijua gjeometria projektive. “Shkenca e lindur prej artit”, siç e karakterizojnë me një eufemizëm të qëlluar, është një nga degët më të bukura të matematikës. Ajo sikur ka trashëguar prej artit një bukuri të tillë që nuk është teprim ta quajmë sublime.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Në rrjedhën e shekujve, kur është hipetrofizuar dhe absolutizuar një komponente e veçantë, ndikimi i saj ka shkuar në kahe të kundërt me prirjen e natyrshme të një zhvillimi të harmonishëm të të gjitha aspekteve të kulturës njerëzore. Kështu ka ndodhur në erën njutoniane pas atij triumfi të mendimit shkencor, kur u bë një kapërcim epokal nga karakteri përshkrues i dijeve, nga pasqyrimi i lëvizjes mekanike në studimin e thelluar të vetë procesit të saj. E krahasuar me fushat e tjera të dijes mekanika, falë përdorimit të matematikës, dukej shumë më e përkryer qoftë nga struktura e vet logjike e forca argumentuese, qoftë nga aftësia për shpjegimin racional të dukurive të sferës së saj dhe nga saktësia e parashikimeve, qoftë nga siguria e vërtetësisë praktike të parimeve e të ligjeve që vinte nëpërmjet zbatimeve të saj të shumta në teknikën e kohës. Suksesi marramendës i shndërroi veprat matematike dhe shkencore në një model që duhet ta shkërbenin të gjithë. Figurat më të mëdha letrare të shekujve të 17-të e 18-të nuk ngurronin të pohonin se shkrimet e tyre ishin larg nivelit të punimeve shkencore dhe se proza e poezia mund të përmirësoheshin duke i ndjekur këta shembuj të mirë.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">U fillua me përpjekjet për standardizimin e gjuhës. Duke imituar matematikën, në ligjërimin e zakonshëm filluan të përdoreshin me tepri konceptet abstrakte. Gjuha filloi të zhvishej nga fjalët konkrete, plot ngjyrë, të bukura, tërë lëng. Sipas reformatorëve gjuha ideale duhet t’i ngjiste algjebrës; idetë duhet të paraqiteshin me simbole ashtu si numrat paraqiten me shkronja. Metaforat çorientuese dhe mashtruese duheshin eliminuar. Idetë duheshin shoqëruar me numrin më të vogël të mundshëm të marrëdhënieve sintaksore. Këtë situatë e ka satirizuar me mjeshtëri Xhonatan Suifti (Jonathan Swift) në veprën e tij.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Reforma e gjuhës në vetvete ishte vetëm një ndikim i vogël matematik ndaj letërsisë. Pati ndryshime vërtet rrënjësore në stilin e prozës e të poezisë. Shumë shkrimtarë besonin se suksesi që kishte matematika i detyrohej tërësisht stilit të saj të zhveshur, pa lajle-lule, të patëmetë, prandaj synonin të përdornin mënyra të sakta të shprehuri, fjali të prera me kuptime të qarta, të riktheheshin në pastërtinë dhe shkurtësinë burimore, synime që në një dokument të Shoqatës Mbretërore kodifikoheshin shkurt me fjalët: “Të sillej gjithçka mundësisht sa më afër thjeshtësisë matematike”. Kështu, u flakën tej fluturimet e hovshme të imagjinatës, u braktisën shprehjet e fuqishme me ngarkesë emocionale, iu prenë flatrat ngazëllimit poetik, u ftoh entuziazmi, u hoq dorë nga frazat kumbuese dhe sugjestionuese. Detyra e shkrimtarit, thoshte Poup (Pope), është</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Drejtim t’i japë muzës, revanin mos i a nxitë</span><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Për vrullin fre të jetë, jo shpor për arratitë.</span><br /><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;"> Shkrimtarët duhej t’i komunikonin faktet me një stil që të pajtohej me standardet e larta të mendimit logjik. Proza u bë e përkorë, lakonike, e saktë dhe epigramatike. Braktisja e emocioneve dhe e pasioneve të forta që frymëzojnë poezinë e madhe s’kishte si të mos e përthante lirikën. Por edhe tragjeditë u bënë viktima tragjike të atmosferës së re letrare, të sundimit autoritar të gjykimit të shëndoshë. Sinteza e mendimit dhe e ndjenjës u shkërmoq fatalisht. Arti u mbyt derisa u arrit të konsiderohej thjesht si një zbavitje e vogël. Madje ai përpiqej të justifikonte ekzistencën e tij duke u bërë më i dobishëm. Disa poetë mendonin se funksioni i poezisë duhet të jetë didakticizmi, arsyetimi dhe argumentimi i rimuar. Keqardhjen ndaj kësaj gjendjeje, kur, siç thoshte Sheli (Shelley), “njeriu pasi skllavëroi elementet mbeti vetë një skllav i mjerë”, e pat shprehur kështu poeti Uordsuorth (Wordsworth):</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Njeriu frerët mban,</span><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Drejton tani aty ku dridhej nga dobësia mpirë;</span><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Me hapa prej gjiganti përpara shkenca çan;</span><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Por a jemi më të dashur, u bëmë më shpirtmirë?</span><br /><br /></div>Letërsia nuk ishte arti i vetëm që u ndikua fort nga fryma matematike e epokës njutoniane. Piktura, arkitektura, kopshtaria, madje edhe dizajni i mobiljeve u bënë subjekt i konvencioneve të rrepta dhe i standardeve të vendosura. Në pikturë kërkohej besnikëri ndaj objektit të pikturuar, nënshtrim të gjithçkaje, madje edhe të ngjyrës, ndaj idesë, flijim të detajeve ndaj planit të përgjithshëm e tepër strikt. Piktorit i kërkohej t’i drejtohej mendjes e jo syrit. Në arkitekturë dhe në artet minore, rendi, balancimi, simetria, përputhja e rreptë me format e thjeshta e të mirënjohura gjeometrike sundonin kudo.<br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Akademitë e artit, të formuara sipas modelit te akademive të suksesshme të shkencave, dekretonin kritere të artit dhe ushtronin ndikim, por edhe trysni të madhe, në vendosjen e modës artistike dhe në sigurimin e përputhjes me të. Arti katandisej në një sistem rregullash dhe bukuria skematizohej tejet e varfëruar e mjerane në një varg formulash karakterizuese. Parashtroheshin receta për arritjen e bukurisë e bëheshin analiza për të hetuar natyrën e sublimes. Me këto “dije”, veprat e bukura do të krijoheshin sipas dëshirës, mjaft që të respektoheshin rregullat e artit të zbuluara kësisoj. Për fat të mirë arti i madh nuk është bërë e nuk do të bëhet kurrë prodhim në seri.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Reagimi e revolta, e vetëdijshme dhe e pavetëdijshme kundër veprimeve racionaliste u fuqizuan dhe i vunë gjërat në vend. Emocionet e ndrydhura për një shekull i këputën vargonjtë dhe ngritën krye kundër zotërimit të gjithëpushtetshëm të matematikës dhe të shkencës. Poetët ripohuan rëndësinë e ndjenjave, e përjetimeve, të vetëdijës njerëzore. Natyra, thoshin ata, duhet jetuar e nuk duhet rrokur nëpërmjet raporteve të ftohta matematike, duhet gëzuar drejtpërdrejt pa e dhunuar me orgji racionaliste. Emocionet u ringjallën, miti dhe simboli u rivitalizuan. Imagjinata e shpërfillur u vu mbi arsyen, madje disa e shpallën formën më të lartë të arsyes, sepse ajo na ofron të vërteta historike. Poezia rimori misionin fisnikërues dhe shpirti i poetit i ktheu jetën botës së pashpirt.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Duke mos e zgjatur më tej me elemente të karakterit historik le të vëmë në dukje edhe diçka. Arritje të mëdha të mirëfillta shkencore kanë pasur pasoja në të mirë të kulturës artistike. Po marr vetëm dy syresh. Në shekullin e 19-të një varg i gjatë hulumtimesh matematike kulmoi me veprën madhore të Furiese (Joseph Fourier), i cili tregoi se të gjithë tingujt, vokalë e instrumentalë, të thjeshtë a kompleksë, janë të përshkrueshëm tërësisht me mjetet e matematikës. Formulimit matematik nuk i shpëtonte bukuria e pazakontë e asnjë fraze muzikore. Më 1807 Furie paraqiti në Akademinë Franceze të Shkencave një teoremë me rëndësi të pashoqe. Teorema thoshte që formula që paraqit çdo tingull muzikor është një shumë termash të trajtës a sinbx. Çdo term i tillë paraqet një tingull të thjeshtë, të themi tingullin e një diapazoni me frekuencë e amplitudë të vetën. Pra, me fjalë të tjera, çdo tingull muzikor sado kompleks është një kombinim tingujsh të thjeshtë si ata që lëshojnë diapazonët. Për këtë arsye teorikisht është e mundshme të luhet simfonia e nëntë e Betovenit (Beethoven), duke përfshirë edhe odën korale, tërësisht vetëm me diapazonë. Ky është një nga rrjedhimet befasuese të teoremës Furie. Por matematika do të thoshte me mjaft siguri fjalën e vet për kombinimet harmonike të tingujve, për thelbin e kompozimeve të bukura muzikore, për “shpirtin” e muzikës. Është diçka e mrekullueshme që më abstrakti i arteve të jepej besnikërisht nëpërmjet më abstraktes ndër shkencat, ose po të përdor fjalët e Klajnit, “më i arsyetuari i arteve është vërtet i afërt me muzikën e arsyes”. Duke u kufizuar në një rrafsh thjesht praktik, analiza e Furiesë ofroi njohuri të dobishme në projektimin dhe dizenjimin e pianove. Fjala vjen, u përmirësua ndjeshëm vendosja e çekiçeve në mënyrë që të eliminoheshin harmonikat e padëshirueshme. Kur puna vjen për gjëra tepër të holla, matematika dhe jo vetëm veshi, qoftë edhe absolut, është arbitri për një projektim të përsosur. Studime të ngjashme të kolonave vibruese të ajrit bënë të mundur përsosje interesante në ndërtimin e organove. Shumë prodhues instrumentesh i konvertojnë tingujt e instrumenteve të tyre në grafe dhe gjykojnë objektivisht për tingujt e instrumenteve në fjalë.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Ekuacionet e Maksuellit (Maxwell), që përfshihen në pesëshen kryesore të “ekuacioneve që ia ndërruan faqen botës”, paralajmëruan me guxim realitetin fizik të valëve elektromagnetike, që atëherë nuk mund të detektoheshin eksperimentalisht. Herci (Hertz), që e bëri të prekshëm këtë realitet njëzet e tre vjet pas ekuacioneve dhe dhjetë vjet pasi Maksuelli kishte mbyllur sytë, hodhi hapin e parë drejt sendërtimit të një revolucioni teknik, prej të cilit përfitoi e tërë kultura njerëzore. Asgjë tjetër të mos zëmë në gojë, mjafton të përmendim që radioja e televizioni i bënë thesaret e kësaj kulture një pasuri që nuk e gëzon vetëm një elitë, por masa tepër të gjera, mijëra e mijëra kilometra larg qendrave të mëdha.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;">***</span><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Në debatin për dy kulturat është përdorur shpesh referimi ndaj historisë. Por ithtarët e tezës se çarja midis tyre është bërë e pandreqshme parashtrojnë këtë kundërshtim: e pranojmë se ka ekzistuar unitet, kur kultura nuk ishte aq e diferencuar dhe kur mjaft protagonistë të saj ishin mendje universale; këto kohë kanë perënduar një herë e mirë e pa kthim. Përparimi shkencor sot ndodh me ritme të pakrahasueshme e të papërfytyrueshme; zhvillimet e risitë e shkencës, qoftë për t’u ndjekur në vija të përgjithshme kërkojnë tanimë një përgatitje speciale, që nuk e kanë dhe nuk mund ta kenë përfaqësuesit e kulturës letrare-artistike e në përgjithësi të së ashtuquajturës kulturë humaniste. Atëherë si mund t’i sugjerojë “ide”, “shtysa”, “impulse” kjo e fundit kulturës tekniko-shkencore? Meqë pikërisht kjo është pika vatrore e debatit, le të përpiqemi t’u përgjigjemi pyetjeve: A ka ende ndonjë ndikim bota e kulturës letraro-artistike në veprimtarinë e kërkuesve shkencorë? A ka ndonjë fill qoftë edhe të brishtë lidhjeje pas të cilit mund të kapemi?</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Së pari, uniteti i dy kulturave nuk është kategori historike. Ai ka një bazë për të mbetur i përjetshëm, sepse të dy kulturat kanë të përbashkët burimin e vet. Shkenca dhe arti janë krijime njerëzore. Ato janë produkte sublime të një tendosjeje intelektuale në të cilën vihen në lëvizje mekanizma të ndërlikuar e të larmishëm të punës intelektuale, të përsosur në procesin e gjatë të evolucionit biologjik e ca më tepër të zhvillimit të shoqërisë njerëzore. Dekarti (Descartes) thoshte se të gjitha dijet nuk janë gjë tjetër veçse urtësi njerëzore, që mbetet përherë e njëjtë në të gjitha shfaqjet e saj ”…sado të larmishme të jenë ato objekte ndaj të cilave zbatohet; kjo larmi për të nuk ka më tepër rëndësi sesa ka për Diellin larmia e trupave të ndriçuar prej tij”. Herman Veili (Hermann Weyl) nënvizon se të menduarit është diçka mjaft homogjene dhe universale. “I prirur nga një dritë e brendshme, ai nuk reduktohet në një tog rregullash të zbatuara mekanikisht dhe nuk ndahet aspak në “sektorë” me mure të papërshkueshme (matematik, filozofik, estetik, historik, etj.)”.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;"> Afërmendsh, në procesin e hetimit shkencor mbizotërojnë disa mekanizma, ndërsa në procesin e krijimit artistik dalin në plan të parë mekanizma të tjerë që kushtëzohen nga karakteri objektiv dhe pavetor i së vërtetës në shkencë dhe nga tiparet subjektive të artit dhe të përthyerjes së të vërtetës artistike nëpër prizmin e krijuesit. Çështja shtrohet kështu: A interferojnë mekanizmat? A e pengojnë mekanizmat specifikë për artin punën kërkimore-shkencore apo e ndihmojnë dhe e fuqizojnë atë?</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Personalitetet më të spikatura shkencore, që janë shquar sidomos për fuqinë e madhe krijuese, tregojnë çfarë stimujsh të pazëvendësueshëm janë fantazia, imagjinata dhe në mënyrë të posaçme mekanizmat e perceptimit artistik. Për fat të mirë ata kanë medituar thellë mbi përvojën vetjake dhe të kolegëve të tyre si studiues, duke arritur në përfundime të përgjithshme që e kanë pasuruar mjaft mendimin filozofik. Veili shkruante: “Të merresh me matematikë është krejt e ngjashme si të krijosh mite, letërsi apo muzikë. Kjo është një nga fushat e veprimtarisë që e karakterizon më fort njeriun, në të cilën shprehet thelbi i tij njerëzor, prirja për anën intelektuale të jetës, që del në pah si një nga shfaqjet e harmonisë botërore.” Ka një libër vërtet mbresëlënës, që, duke huajtur një term muzikor, e kanë quajtur “një fugë metaforike për mendjet dhe makinat llogaritëse në frymën e Liuis Kerolit (Lewis Carroll). Është një libër që shpjegon në mënyrë shumë të zgjuar e zbavitëse idetë më të rëndësishme të historisë sonë intelektuale të kohëve të fundit dhe një ndër të rrallët që ia përkujtuan njëzetvjetorin e botimit të tij. Libri i Daglas Hofshtadterit (Douglas Hofstadter) ka titullin “Gödel, Escher, Bach – një kordon i artë e i përjetshëm”, por shkurt njihet si GEB, sipas bashkimit të inicialeve. Ç’i lidh këto personalitete të shquara: matematikanin dhe logjicienin austriak Kurt Gëdel (Gödel), punimet e të cilit në fillim të viteve ’30 shënuan një kulm të paarritshëm në logjikën matematike dhe treguan pamundësinë e formalizimit të plotë të mendimit njerëzor, piktorin hollandez Esker (Maurits Cornelius Escher), mjeshtrin e paraqitjes së marrëdhënieve komplekse të formave dhe të figurave në hapësirë, realizuesin e sa e sa iluzioneve optike të habitshme, kompozitorin gjenial gjerman dhe studiuesin e thellë të muzikës Johan Sebastian Bah (Bach)? Pikërisht përkime interesante në strukturën e të menduarit të tyre, përshkënditje idesh që në mënyrë të sintetizuar Hofshtaderi i përdori për të hedhur dritë në arritjet më të fundit në shkencën kompjuterike.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Kassireri (Cassirer) duke u përpjekur të analizojë më thellë ligjet e veprimtarisë kulturore të njeriut dhe të krijimeve të tij: gjuhës, miteve, fesë, artit, shkencës etj., është i mendjes se një veçori e përbashkët që i karakterizon të gjitha është simboli. Ai sheh në to “fijet që formojnë rrjetën simbolike”, “rrjetën e thurur të përvojës njerëzore”. “Njeriu – theksonte Kassireri – prej kohësh nuk jeton vetëm në botën fizike, ai jeton edhe në një farë bote simbolike.” Meqë “arsyeja është një term mjaft adekuat, që do të duhej të përfshinte tërë format e jetës kulturore të njeriut në gjithë pasurinë dhe larminë e saj”, atëherë do të ishte më mirë të zëvendësohej përkufizimi i njeriut si qenie me arsye me përkufizimin animal symbolicum. Studimi i këtyre formave simbolike mbi bazën e kategorive të përshtatshme strukturore duhet të priret t’i shohë ato si një të tërë orgaike dhe si një larmi variacionesh të një teme të përbashkët.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Le të kthehemi edhe një here te mekanizmat mendorë. Tre patriarkët e mëdhenj të shkencës, H. Puankareja (Poincaré), N. Bohri dhe A. Ajnshtajni (Einstein) jo rastësisht nënvizojnë (me nuanca të papërfillshme) se mekanizmat “specifikë” shkencorë dhe artistikë janë komponente njëlloj të rëndësishme dhe të ndërthurura të procesit krijues. Mileri (Miller), një njohës i saktë i veprimtarisë së këtyre kolosëve, thotë se kjo ndodhte, sepse në studimet e tyre “kufijtë midis disiplinave fshiheshin e zhdukeshin shpesh dhe ata atëherë nuk i parapëlqenin as deduksionet logjike, as vëzhgimet empirike induktive, por mendimin e vizualizuar dhe estetik”.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Nga shkencëtarët e shekullit të 20-të, H. Puankareja ishte ndër të parët që shtroi problemin e njohjes harmonike, duke theksuar rëndësinë e kritereve estetike në shkencë. “Natyrisht - shkruante Puankareja – nuk e kam fjalën për atë bukuri që bie në sy, për bukurinë e cilësive dhe të vetive të dukshme … Kam parasysh bukurinë më të thellë e cila fshihet në harmoninë e pjesëve dhe rroket vetëm prej arsyes së kulluar”. Ai rendit si një kriter themelor në matematikë dhe në shkencë në përgjithësi “kriterin e elegancës”, që është kriter estetik. Kriteri i elegancës së teorive shkencore në këndvështrimin e Puankaresë ka shumë pika takimi me idenë e formës në estetikë, ashtu siç e kuptonin Kanti dhe Shileri (Schiller). Puankareja përpiqej ta lidhte kriterin e elegancës me afrinë befasuese, të papritur të gjërave domethënë me metaforizimin si një nga mjetet shprehëse universale të artit. Për hir të kësaj zbulohen relacione e marrëdhënie të ngjashme, atje ku na kishin shpëtuar sysh. Zhvillimi i matematikës moderne tregoi çfarë përspektivash hapi ky kriter “estetik”.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">A. Ajnshtajni e plotëson Puankarenë. Sipas tij një teori shkencore duhet t’u përmbahet dy kritereve: “përligjjes së jashtme” dhe “përsosmërisë së brendshme”. “Kriteri i parë është i qartë – shkruante Ajnshtajni. Teoria nuk duhet të jetë kundërthënëse me të dhënat e përvojës. Në kriterin e dytë nuk është fjala për raportet me materialin e përvojës, por për premisat e vetë teorisë, për atë që mund ta quanim shkurt, ndonëse jo plotësisht qartas, “natyrshmëri” apo”thjeshtësi logjike” të premisave (të koncepteve dhe relacioneve themelore) midis tyre”. Dhe këto kritere shtjellohen deri në një ndërthurje të përfytyrimeve për të vërtetën dhe bukurinë.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;"> Bertran Raselli (Bertrand Russell) do të shprehej në këtë mënyrë: “Matematika … ka jo vetëm vërtetësi, por edhe një bukuri sipërore … me një pastërti sublime, të aftë për përsosje, të tillë si ajo që vetëm arti më i madh mund ta shfaqë. Thelbi i mirëfilltë i kënaqësisë, i ngazëllimit, i përjetimit të ndjenjës së të qenit më shumë se njeri, që është guri i provës i shkëlqimit më të lartë, gjendet në matematikë po aq sa edhe në poezi.” E citova të paperifrazuar , por çka është thënë këtu për matematikën qëndron plotësisht, sipas mendimit tim, edhe për shkencën në përgjithësi.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;"> Ekziston një bindje e rrënjosur, të cilën e shpreh kështu Sotua (Sautoy): “Natyra, kur duhet të zgjedhë mes së shëmtuarës dhe estetikes, gjithmonë zgjedh këtë të fundit”. Edhe shkenca e ndjek këtë rregull, prandaj është burim mrekullimi të përhershëm për ata që e ushtrojnë. Kjo shpjegon përse shkencëtarët shpeshherë sikur hipnotizohen nga bukuria e fushës që lëvrojnë. Sesa e rëndësishme është bukuria në shkencë na e thotë Herman Veili në një gjykim sintetik të veprimtarisë së tij si hulumtues: “Në punën time përpiqem të bashkoj të vërtetën me të bukurën, por nëse më duhet të zgjedh njërën ose tjetrën, zakonisht zgjedh të bukurën”.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Do të doja ta ilustroja me një shembull mjaft kuptimplotë. Dihet që hipoteza e Rimanit (Riemann), sipas së cilës zerot e funksionit zeta janë të vendosura të gjithë në drejtëzën x = ½, ende nuk është vërtetuar, ndonëse është konfirmuar me një numër kolosal rastesh. Përse matematikanët besojnë te kjo hipotezë? Besimi i tyre është thjesht venerim për bukurinë. Një zero jashtë drejtëzës do të ishte, citoj, “si një njollë në një peizazh madhështor”, një disonancë në një simfoni të mrekullueshme”. Për Enriko Bombierin (Enrico Bombieri) ja ç’kishte për të ndodhur sikur të vërtetohej që hipoteza e Rimanit të jetë e rreme: “Ta zëmë se shkoni në një koncert. Dëgjoni muzikantët të luajnë në një harmoni të përsosur. Befas, një buri e madhe zë të luajë fort, kaq fort sa i mbulon, i mbyt gjithë instrumentet e tjera”. Ka kaq bukuri në botën matematike saqë nuk mundim, nuk duam që Natyra të ketë parapëlqyer një univers disonant, ku hipoteza e Rimanit të ishte e rreme. Dhe kur punohet me kritere të tilla, produktet shkencore shpesh kanë një bukuri të mirëfilltë, prandaj fizikani i madh, lordi Reilei (Raleygh) thoshte: “Ato evokojnë ëndje dhe një dëshirë të tërëfuqishme e të papërmbajtshme për të thënë Amin, amin!”.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Më lejoni të bëj një digresion të vogël. Në vjeshtë të 1998-s revista amerikane “Mathematical Intelligencer” ftonte lexuesit e saj të renditnin sipas një sistemi pikësh formulat më të bukura matematike. Iu përgjigjën kësaj ftese një numër mjaft i madh vetash, ndër ta edhe matematikanë të shquar. Pas mbylljes së këtij “konkursi origjinal bukurie” në një nga numrat e revistës në fjalë u botua lista me 15 formulat më të bukura. Përzgjedhja ishte e goditur, çka tregon se vërtet ka një bukuri objektive, që ndihet e perceptohet realisht. Kreun e listës e zinte një formulë e Ojlerit (Euler):ei = –1,e cila lidh në mënyrë befasuese tre numra të famshëm, që prapa tyre kanë një histori të tërë: – në, raportin konstant të perimetrit me diametrin e çdo rrethi, natyra e së cilës sfidoi mendimin e lashtë grek, sepse ishte dramatikisht e gërshetuar me problemin e kuadraturës së rrethit, e – në, bazën e logaritmeve neperiane, një instrument i rëndësishëm matematik dhe njësinë imagjinare i (i2 = –1), që u përdor për krijimin e një bashkësie të re numrash, të ashtuquajturit numra kompleksë. Formula e Ojlerit ka një thjeshtësi të mahnitshme.Të njëjtin lakonizëm dhe përsosuri formash kanë ekuacionet e Maksuellit, që ngërthejnë në vetvete një teori të tërë, teorinë e dukurive elektromagnetike.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;"> Meqë ra fjala për thjeshtësinë, studiues që janë marrë me këtë problematikë vënë në dukje se kërkimi dhe zbulimi i saj nxit përjetime estetike. Gjetja e ligjeve të përgjithshme, që e sjellin ndërlikueshmërinë e dukurive të shumëllojshme të natyrës në një thjeshtësi të madhërishme bart vlera estetike të padiskutueshme. Në këtë vështrim çmohet, për shembull, ligji periodik i elementeve, me të cilin Mendelejevi shënonte sjelljen e ndërlikueshmërisë së vrojtuar në një thjeshtësi të habitshme e plot ligje të tjera.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;"> Aspekti estetik bën më të prekshme idenë e universalizmit në njohjen e realitetit. Aktet e njohjes, të ngjizura mes përjetimeve të thella të ndjenjave e të bukurisë, të mistereve të fshehtësisë e të zbulimit, përbëjnë atë që Ajnshtajni e quante “ndjenja fetare kozmike”. Pas paganizmit apo fesë së frikës, pas krishtërimit apo fesë së moralit, kjo do të ishte “feja e dijes, e lartësimit dhe e fisnikërimit të shpirtit në përpjekjet për rrokjen e dritës hyjnore të saj. Këtë drithërim të shpirtit – nënvizonte Ajnshtajni – është vështirë t’ua shpjegosh njerëzve që nuk e kanë provuar. Pa dritën e brendshme është e pamundur për njeriun krijimtaria si shfaqje e thelbit të tij. Sikur ajo të kufizohej vetëm me një aspekt (për shembull, logjiko-matematik) do të ishte ashtu si drita e yjeve, e bukur, e qartë, por e ftohtë dhe jashtënjerëzore.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Siç dihet, në zhvillimin e shkencës periudhat e një përparimi të qetë, rutinor, që rrjedh brenda një shtrati të formuar, përkëmbehen me thyerje, shembje të teorive tradicionale e parashtrim të ethshëm hipotezash të guximshme. Në qoftë se në periudhat e qeta mbizotëruese janë aspektet formalo-logjike të procedurave intelektuale, në çastet e krizave, ndryshimeve, kthesave bëhet i nevojshëm rebelimi për të sfiduar despotizmin formalo-logjik dhe për t’i dhënë përparësi intuitës, fantazisë, imagjinatës. Shkenca gjithmonë është një kombinim i logjikes me intuitiven. Logjika pa intuitën nuk krijon informacion të ri, por vetëm vë në dukje informacionin që përmbahet në premisat fillesatare. Logjika sanksionon ngadhnjimet e intuitës; ajo është një farë higjiene për t’i mbajtur idetë intuitive të shëndetshme e të forta. Por pa intuitë s’ka krijimtari, ndërsa skemat logjike, sipas Ajnshtajnit, në vetvete nuk kanë vlerë ontologjike. Le të marrim për ilustrim një çast fluturimi gjenial të intuitës, të huajtur nga historia e fizikës e shekullit të 20-të e pikërisht ndërtimin e modelit të atomit të paraqitur prej Nils Borit. Modeli i Borit u ndërtua mbi bazën e fakteve tepër fragmentare dhe, siç dukej atëherë, krejt të shkëputura. Në këtë fushë studimesh përjetohej ndjesia sikur toka të largohej nga këmbët dhe nuk gjendej kund një truall i fortë, ku mund të ndërtohej diçka. Skemat logjike ishin jashtë loje, të mbetura pa objekt ndaj të cilit të zbatoheshin. Por mrekullia ndodhi: një bazë e lëkundshme e plot kundërthënie i lejoi Borit, njeriut me intuitë të jashtëzakonshme dhe me nuhatje të hollë të gjente ligjet e vijave spektrale dhe të mbështjelljeve elektronike të atomeve e të kuptonte edhe rëndësinë e tyre për kiminë. Ajnshtajni e krahasonte këtë ndriçim të beftë të intuitës me muzikalitetin më të lartë në lëmin e mendimit. Intuita fillestare, sipas vlerësimit të tij, është tepër e afërt me atë çast të krijimtarisë muzikore, për të cilin fliste kompozitori më i dashur dhe më kongjenial për Ajnshtajnin – Mozarti. Ky i fundit sillte ndërmend atë përjetim “kur në një çast e dëgjon të gjithë simfoninë ende të pashkruar”. Intuita fillestare i paraprin simfonisë së deduksioneve, llogaritjeve dhe eksperimenteve, madje ajo sugjeron rrugën më të shkurtër për një kontroll empirik efikas.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Asnjë zbulim me rëndësi të madhe nuk është bërë nëpërmjet deduksionit logjik ose nëpërmjet fuqizimit të bazës vrojtuese.Kusht i nevojshëm për krijimtarinë është ta lerë mendjen të bredhë e papenguar prej ngurtësisë së dijes së pranuar dhe të rregullave konvencionale. Mbase, të menduarit që i paraprin një zbulimi është i tipit të mjegullt (fuzzy), një ndërlojë e kërkimit të rastit për një kuadër të ri, që të shpjegojë racionalisht përvojën e kaluar dhe fakte që në skemat tradicionale ndjehen si në një shtrat prokrustian dhe e arsyetimit të nënvetëdijshëm për të ngushtuar spektrin e mundësive. Duke përshkruar aktin e krijimit Artur Kestleri (Arthur Koestler) thotë: “Në fazën përfundimtare të zbulimit kodet e arsyetimit të disiplinuar pezullohen, ashtu siç ndodh kur je në gjumë. Ëndërrimi, fluturimi i mendimit, kur rrjedha e ideimit është e lirë të endet prej gravitetit të vet emocional si të thuash në një mënyrë dukshëm pa kurrfarë ligji”.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Tomas Kuhni në librin e vet “Struktura e revolucioneve shkencore” thekson se sidomos në periudha krizash, aftësitë analitike që shfaqen aq qartë në shkencat natyrore duhet të kombinohen me aftësitë për të vënë re e për të ndier prirjet e reja, të cilat shpesh herë në fillim shprehen vetëm me gjuhën e përfytyrimeve estetike dhe artistike. Është interesant të shënojmë se në disa raste “kriza” së pari është ndier thjesht emocionalisht si një “bezdi”, “si mungesë konforti” prej skemave të vjetra njohëse dhe jo si inkoherencë logjike e tyre. Pra, një arsyetim logjik i hipertrofizuar, i hyjnizuar, është i dëmshëm edhe në shkencë, sepse mund të bëhet pengesë për përparimin e saj. Po të mos “lajthitësh” kundër arsyes, mund të vërtitesh shterpërisht si brenda një qerthulli. Për paradoks “shmangia mëkatare nga skemat racionaliste” shprehet nga mjeshtër të mendimit racional. Kjo i dallon mendimtarët e mëdhenj nga epigonët e racionalistëve, Faustin nga Vagneri, krijuesit nga adeptët e “qartësisë” tradicionale. Që këtej rrjedh se aspektet e tjera jo mirëfilli logjike të veprimtarisë intelektuale duhen stimuluar, mprehur dhe ushtruar. Këtë mundësi e ofron pikërisht kultura “tjetër”, sidomos letraro-artistike, e cila nuk ka ndikim të vogël. Ajo është faktor me peshë në krijimin e klimës intelektuale të epokës. Ja përse duhet simbioza e shkencës me artin. Madje mjaft stimuluese është edhe mikroklima e mjediseve më të ngushta intelektuale. Për të ilustruar këtë po marr një shembull që më duket mjaft kuptimplotë. Në vitet ’20 të shekullit të kaluar qëlloi që në Shkollën e lartë teknike të Zurihut të punonin Herman Veili, Ervin Shrëdingeri (Erwin Schrö- dinger), Volfgang Pauli. Ata i karakterizonte një horizont shumë i gjerë interesash kulturore dhe takimet e tyre shndërroheshin në kuvendime të gjalla e shkëmbime të frytshme idesh e vlerësimesh, që i pasuronin intelektualisht. Nuk ishin këto një kalimkohe i këndshëm, por, siç e dëshmojnë edhe vetë në kujtimet e tyre, ndikonin si një lloj lubrifikanti që mekanizmat mendorë të mbaheshin në eficiencë të plotë dhe të punonin me rendiment të lartë. Nuk është rastësi që kjo kohë përbën në krijimtarinë e shkencëtarëve të mëdhenj që përmenda një nga periudhat më të frytshme.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div>Po ndalem në një shembull tjetër të kësaj natyre. Shumëkush që e ka dëgjuar pohimin e famshëm të Ajnshtajnit “Më tepër kam përfituar nga leximi i veprave të Dostojevskit sesa nga punimet e Gaussit” i është dukur i çuditshëm; kjo përligjet po të kihet parasysh që Gaussi ishte, siç e quanin, “princeps mathematicorum”, mbreti i pakurorëzuar i matematikëve të shekulli të 19-të.<br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Studiuesit e universit ajnshtajnian i ka intriguar thënia që zura në gojë më lart dhe kanë arritur në përfundimin që ndikimi intelektual dhe moral i Dostojevskit në jetën ideore të shekullit të 20-të u projektua në drejtimin që ndiqte Ajnshtajni si një komponente shumë e fuqishme përshpejtuese. Ajnshtajni qëmtonte në letërsinë artistike jo elemente të botëkuptimit shkencor, por impulse për kërkimin. Ndikimi i krijimtarisë artistike në krijimtarinë shkencore lidhet jo me përgjigjet pozitive, por me përgjithësimin estetik të problemeve dhe të aporive të tablosë së vjetër të botës, me intensitetin e ndërgjegjësimit për kundërtitë dhe ndërlikimin e pafundëm të strukturës së botës. Një vetëdijësim i tillë i shndërron aporitë e shkencës së vjetër në impulse për shkencën e re. Forca e këtyre impulseve, vlera historike e tyre shpjegohet me faktin se ato përvijohen e qartësohen nga vetëdijësimi artistik e jo logjik dhe kanë më tepër efekt psikologjik. Studiuesit nënvizojnë faktin se rrënjët psikologjike dhe efekti psikologjik i teorisë së relativitetit janë të lidhura para së gjithash me vërtetimin e pamohueshëm bindës të paradoksalitetit të qenies. Teoria e relativitetit bëri përshtypje të thellë në rrethet e gjera dhe ndryshoi karakterin e mendimit shkencor të epokës pikërisht sepse tregoi autenticitetin e paradoksit. Dostojevski është artist i paradoksit autentik. Dhe sado të papritura, të menjëhershme dhe paradoksale të jenë kthesat e ngjarjeve, të sjelljeve, të replikave, çdo herë që kthesa është përcaktuar, sjellja është kryer, batuta është hedhur, te romanet e Dostojevskit lexuesit i lind ndjesia e domosdoshmërisë së tyre univoke në ftillimin e problemit, moral, filozofik a psikologjik qoftë. Melodiciteti dhe vërtetësia e disonancave më bruske, e situatave më fantastike është karakteristike për çdo vepër të Dostojevskit.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Krijimtaria e Dostojevskit është një kërkim tragjik i harmonisë. Ai e sheh që harmonia e botës nuk mund të jetë e thjeshtë, “euklidiane”, po të përdorim shprehjen e Ivan Karamazovit në bisedën me Aljoshën. Ivan Karamazovi flet për harmoninë universale të “qenies joeuklidiane”. Ai thotë: “… jam i bindur që kur isha fëmijë se plagët e vuajtjeve do të përthahen e do të zhduken, që i tërë komizmi fyes i kontradiktave njerëzore do të davaritet si një mirazh mjeran, si një trillim i ndyrë i të dobëtit, si atom i mendjes euklidiane njerëzore, se, në fund të fundit, në finalen botërore, në çastin e harmonisë më të lartë do të ndodhë e do të shfaqet diçka kaq e çmuar sa do të mjaftojë për të gjitha zemrat, për të zbutur të gjitha zemëratat, për të larë të gjitha krimet e njerëzve, të gjithë gjakun e derdhur prej tyre.”</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Një hap të ri e shumë të guximshëm drejt kësaj harmonie hodhi Ajnshtajni. Mbase fizika do të kalojë nga gjeometria joeuklidiane rimaniane e botës në një gjeometri më të përgjithshme e më paradoksale, për të cilën është i afërt synimi dostojevskian drejt harmonisë së pakufizuar paradoksale të qenies që jehon jo vetëm në fjalët e replikës së Ivan Karamazovit, por e përshkon si një fill i pranishëm tërë veprën e Dostojevskit.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Ka edhe përkime të veçanta si ato që vë në dukje Kuznecovi në “Etyde për Ajnshtajnin”. Një nga idetë më karakteristike të fizikanit gjenial është ideja e relacioneve fizike invariante në lidhje më transformimin e sistemeve inerciale të referimit. Edhe në veprën e Dostojevskit hasim “invariantet” e tij. Këto nuk janë idetë e heronjve, por disa veçori psikologjike të tyre e pikërisht raportet me idetë. Invariante janë edhe mënyrat me të cilat zbulohet bota shpirtërore e heronjve, pra, ajo që mund të quhet poetika e Dostojevskit.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div> Një tipar tjetër i përbashkët është parapëlqimi për eksperimentin vendimtar. Heronjtë e Dostojevskit nuk synojnë të vërtetojnë idetë e veta nëpërmjet një grumbullimi të shkallëshkallshëm konfirmimesh që sjellin situata të veçanta, por nëpërmjet një eksperimenti mizor, të vetëm. Gjithçka është përqendruar në një skenë vendimtare dhe duket se në këtë skenë jehon përgjigjja për çështjen e shtruar morale dhe filozofike. Të njëjtën gjë e gjejmë tek Ajnshtajni, i cili kuturis në eksperimentin më të skajmë, më të rreptë, në eksperimentin crucis.<br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Studiuesit e kanë të vështirë të zbërthejnë shprehje të tilla lakonike si kjo e Ajnshtajnit, mbi të cilën u përpoqëm të hedhim pak dritë. Ata duhet të njohin shumë mirë jo vetëm krijimtarinë e Ajnshtajnit, por të njohin po aq mirë edhe veprën e Dostojevskit, madje ta përjetojnë aq thellë sa e ndiente Ajnshtajni, i cili nuk ka dhënë një fill pas të cilit të kapen me siguri. Për fat të keq, “në punishten e shkencëtarit është e ndaluar rreptësisht hyrja” po të shprehemi në mënyrë figurative. Tërë ajo punë kolosale, tendosja e mendimit, hamendjet intuitive, përjetimet, zhgënjimet, entuziazmi, etj. fshihen me kujdes dhe me rreptësinë më të madhe që të mos mbetet as gjurma e tyre më e vogël në punimin shkencor. Ndryshe ndodh me personalitetet e sferës artistike. Atelietë e tyre janë të hapura; ata na ftojnë në studio; rrëfehen publikisht herë pas here. Veprat që nxjerrin duarsh mbartin gjurmët e pashlyeshme të personaliteteve të tyre, jehona mbresash subjektive, copëza autobiografie të tjetërsuar. “Arti jam unë” thoshte Viktor Hygoi (Victor Hugo) dhe shtonte si kundërpeshë “shkenca jemi ne”. Ky ndryshim ka një rol të vetin në përvijimin e dihotomisë së kulturës dhe ndarjes së saj në “dy kultura”.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;"> Në shekullin e kaluar janë bërë përpjekje me interes të padyshimtë për të ndriçuar disa sekrete të punës krijuese të shkencëtarëve të mëdhenj. Më tepër kanë qenë “zhbirime” të vetvetes që ua detyrojmë dijetarëve gjenialë, të cilët i karakterizon një kulturë shumëfaqëshe. Janë mrekulli me të cilat duhet mëkuar një publik i gjerë, sidomos të rinjtë. Ato janë mishërim konkret i universalizmit të kulturës.Diferencimi i kulturës është një proces sa i pashmangshëm aq edhe i domosdoshëm. Për të minimizuar një fare efekti shterpëzues të tij, antidoti më i mirë është zbulimi dhe kultivimi i prirjeve integruese që bashkëshoqërojnë dialektikisht diferencimin. Këto nuk u shpëtojnë sysh vetëm njerëzve me formim intelektual me spektër të gjerë shtrirjeje.Sot, zonë e kërkimeve më intensive dhe e rezultateve më madhore janë shkencat e të ashtuquajturit brez kufitar, ku ndërthuren dy apo më shumë disiplina. Aty është përvijuar një problematikë që s’mund të përballet kurrsesi me arsenalin e mjeteve të përpunuara brenda një disipline. Këtu garanci për sukses është kombinimi apo më mirë hibridizimi i ideve nga fusha që jo shumë kohë më parë konsideroheshin të largëta.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /></div><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Për ta mbyllur do të shtoja edhe diçka. Pedagogët e shquar kanë zbuluar se pa vënë në lëvizje emocionet njerëzore nuk mund të ketë përvetësim të mirëfilltë të dijeve. Paraqitjes së thatë, të sistematizuar deri në mërzi, në veprat e tyre ia zë vendin një informacion i përcjellë me gjuhë të figurshme artistike, me pyetje të befta që nxisin intuitën, me hamendje që duhen kontrolluar. E them pa ngurrim që përdoret një arsenal tipik mjetesh artistike. Variacionet e Poliait (Polya) për një problem të rëndomtë, të kryera me teknikën e variacioneve të një teme muzikore, metaforat befasuese të Hinçinit, alternimi i meditimit të thellë me lirizmin e hollë te Vejli, dialogu i shkathët e me tension dramatik i Renjisë (Renyi), etj., etj. janë tepër mbresëlënëse. Kur dija shkencore transmetohet me tërë instrumentet e sprovuara të një kulture integrale, idetë e saj përvetësohen më lehtë. Natyrisht çdo gjë ka masën e vet dhe do ustanë e vet. Për në ka fushë në të cilën i duhet përmbajtur kësaj rregulle të artë kjo është pa dyshim ajo e popullarizimit të shkencës dhe e njohjes masive të përparimit shkencor.</span><br /><div style="text-align: justify;"><br /><span style="font-family:Times New Roman,Times;">Ka një lloj alergjie të një pjese të krijuesve artistikë ndaj njohjes disi më të thelluar të arritjeve shkencore. Kjo alergji shpesh është një paragjykim i trashëguar që fiton forcën e zakonit të rrënjosur. Ajo të privon nga mbresa të fuqishme dhe nga një kënaqësi e veçantë e mirëfilltë estetike, të cilat i ofron ndjekja e interesuar e përparimit shkencor. Natyrisht, të zbulosh bukurinë në këtë fushë e në një farë mënyre edhe ta ndjesh atë në qenien tënde kërkon pa tjetër përgatitje. Gjithkush që i është përkushtuar një fushe tjetër i trembet mundit që kërkon ajo, por nuk ka as kohën e duhur për të arritur një prag të tillë, përtej të cilit hapet ai horizont joshës kënaqësish të paprovuara. Për fatin tonë sot në botë ekzistojnë popullarizues të një klasi të lartë, me kompetencë të lakmueshme shkencore dhe me aftësi të rralla për t’i bërë të prekshme idetë më themelore të arritjeve të mëdha shkencore. Kryevepra të këtij zhanri, që do të ishte sempliste t’i karakterizonim me termin konvencional “popullarizuese” për nivelin e lartë të trajtimit, formojnë një bibliotekë të tërë mjaft të pasur. Botime të tilla kryejnë edhe misionin fisnik të përpjekjeve për një kulturë sa më të universalizuar. Është mëkat që publikut tonë po i mungon ky thesar, që të gjitha vendet e përparuara e konsiderojnë nxitje të fuqishme jo vetëm për progresin tekniko-shkencor, por edhe për të krijuar klimën e shëndetshme për një zhvillim të ekuilibruar intelektual, me pasoja të frytshme në çdo fushë të veprimtarisë.</span></div>herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-1175517078390182682008-06-29T14:28:00.011+02:002010-07-19T15:22:01.330+02:00About me<h3 class="post-title entry-title"><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2010/06/httpwwwimsdemokritosgrimspersprofilephp.html">http://www.ims.demokritos.gr/ims_persprofile.php?lang=en&person=27</a></h3>herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-15975607307117611692008-06-29T01:00:00.042+02:002010-07-19T15:21:37.195+02:00Scientific Research<ul face="arial"><li><h3 class="post-title entry-title"><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/httpwwwimsdemokritosgrimspublicationsph.html">http://www.ims.demokritos.gr /ims_publications.php?SRC=journal<br /></a></h3></li><li><h3 class="post-title entry-title"><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/httpwwwimsdemokritosgrimspublicationsph.html">http://www.ims.demokritos.gr/ims_publications.php?SRC=volume</a><br /></h3></li></ul>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-16539832020576195082008-06-29T15:18:00.000+02:002010-07-19T15:19:16.547+02:00http://www.ims.demokritos.gr/ims_publications.php?SRC=journal http://www.ims.demokritos.gr/ims_publications.php?SRC=volumehttp://www.ims.demokritos.gr/ims_publications.php?SRC=journal<br />http://www.ims.demokritos.gr/ims_publications.php?SRC=volumeherodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-77005325484689981122010-06-29T15:15:00.000+02:002010-07-19T15:16:19.350+02:00http://www.ims.demokritos.gr/ims_persprofile.php?lang=en&person=27http://www.ims.demokritos.gr/ims_persprofile.php?lang=en&person=27herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-29730412034928439982008-06-29T15:10:00.000+02:002010-07-19T15:12:32.542+02:00The role of synthetic parameters in the magnetic behavior of relative large hcp Ni nanoparticlesThe role of synthetic parameters in the magnetic behavior<br />of relative large hcp Ni nanoparticles<br />A. Kotoulas • M. Gjoka • K. Simeonidis •<br />I. Tsiaoussis • M. Angelakeris • O. Kalogirou •<br />C. Dendrinou-Samara<br />Received: 11 January 2010 / Accepted: 19 April 2010<br /> Springer Science+Business Media B.V. 2010<br />Abstract The controllable synthesis of relatively<br />large nickel nanoparticles via thermal decomposition<br />of nickel acetate tetrahydrate in oleylamine in the<br />presence of 1-adamantane carboxylic acid (ACA) and<br />trioctylphosphine oxide (TOPO) is reported. High<br />crystalline hcp nanoparticles of different sizes have<br />been prepared at 290 C, whereas at relative lower<br />temperatures fcc are favored. The particle size was<br />varying between 50 and 150 nm by properly adjusting<br />the proportion of the capping ligands. TOPO-to-<br />ACA ratio was also found to have an influence on the<br />magnetic properties through the potential formation<br />of a NiO shell. Pure hcp Ni nanoparticles over 50 nm<br />in size served as models to illuminate the magnetic<br />behavior of this metastable hexagonal Ni phase.<br />Contrary to the net ferromagnetic characteristics of<br />fcc Ni nanoparticles in the same size range, hexagonal<br />structured particles exhibit superparamagnetic<br />behavior at room temperature and a weak ferromagnetic<br />contribution below 15 K.<br />Keywords Nickel nanoparticles hcp Nickel <br />Magnetism Thermal decomposition Surfactants<br />Introduction<br />Nickel is a ferromagnetic transition metal that<br />naturally crystallizes in the face-centered cubic<br />(fcc) crystal structure. The preparation of nanoparticulate<br />nickel materials is of great interest due to<br />their applications in magnetic sensors, electronics,<br />catalysts (Chen et al. 2007b; Singla et al. 2007) and<br />recently in biomedicine (Guo et al. 2009). The<br />synthetic methods of Ni nanoparticles include thermal<br />decomposition of several precursors, electrochemical<br />or chemical reduction, and laser pyrolysis<br />(Hou and Gao 2004). Among them, the most widely<br />applied is the thermal decomposition of a variety of<br />precursors such as NiCl2 (Vergara and Mandurga<br />2002), Ni(acac)2 (acac = acetylacetonate) (Hou and<br />Gao 2003; Hou et al. 2005; Winnischofer et al. 2008;<br />Chen et al. 2009) and Ni(COD)2 (COD = cycloocta-<br />1,5-diene) (Cordente et al. 2003) in the presence of<br />different kind of surfactants.<br />Although the cubic structure is the equilibrium<br />bulk state of Ni, another metastable phase, the<br />hexagonal close-packed (hcp) structure, is often<br />A. Kotoulas K. Simeonidis I. Tsiaoussis <br />M. Angelakeris O. Kalogirou<br />Department of Physics, Aristotle University<br />of Thessaloniki, 54124 Thessaloniki, Greece<br />M. Gjoka<br />Institute of Materials Science, N.C.S.R. ‘‘Demokritos’’,<br />Agia Paraskevi, 15310 Athens, Greece<br />C. Dendrinou-Samara (&)<br />Department of Chemistry, Aristotle University<br />of Thessaloniki, 54124 Thessaloniki, Greece<br />e-mail: samkat@chem.auth.gr<br />123<br />J Nanopart Res<br />DOI 10.1007/s11051-010-9941-2<br />observed in Ni nanoparticles and thin films (Tzitzios<br />et al. 2006; Han et al. 2007; Wang et al. 2008;<br />Mourdikoudis et al. 2009; Luo et al. 2009; Mi et al.<br />2005). Due to its instability, not much information<br />and comparable conclusions concerning the mechanisms<br />of formation and the magnetism of hcp nickel<br />are available. However, once hexagonal Ni is formed<br />it does not spontaneously transform into the cubic<br />phase unless being heated at 400 C, allowing the<br />study of its properties at room temperature. An<br />overview of the literature reports indicates that even<br />small variations in the preparation pathway of Ni<br />nanoparticles are adequate to change the obtained<br />atomic structure. Generally, large Ni concentrations<br />during the nucleation lead to hcp Ni nanoparticles.<br />This is achieved by relative high heating rates and<br />temperatures (*260 C) or by the hot-injection of<br />the nickel precursor (Mourdikoudis et al. 2009).<br />Intermediate heating conditions may favor the formation<br />of fcc Ni while low temperatures combined<br />with a source of hydrogen are sufficient for the<br />production of Ni hydrides or the stabilization of<br />vacancies in the crystal structure (Jeon et al. 2005).<br />The bond distances in the hcp lattice probably<br />affect the magnetism of the product. Apart from the<br />heating protocol, the use of different nickel precursors,<br />solvents, surfactants, and reducing agents also<br />affects the atomic constants. Depending on the<br />synthetic procedure and the geometrical characteristics<br />(size and shape) of hcp Ni nanoparticles several<br />different results on magnetism have been revealed,<br />still most of them show a very weak ferromagnetic<br />character (Han et al. 2007; Mourdikoudis et al. 2009;<br />Jeon et al. 2006). For instance, hexagonal nickel<br />nanoparticles smaller than 25 nm, synthesized<br />through the reduction of nickel chloride by KBH4<br />in ethylenediamine at 300 C, have been reported to<br />be ferromagnetic with a saturation magnetization and<br />coercivity of 7.4 emu/g (or 0.07 lB per atom) and<br />94 Oe, respectively, at room temperature (Tzitzios<br />et al. 2006). This is consistent to theoretical<br />approaches in which the Stoner theory of ferromagnetism<br />has been applied to 3d-transition Ni metal in<br />the hexagonal-close-packed (hcp) phase yielding a<br />stable magnetic moment of 0.59–0.76 lB per atom<br />(Papaconstantopoulos et al. 1989; Maksimovic and<br />Vukajlovic 1992). In contrast, larger hcp Ni nanoparticles<br />(50 nm) synthesized in tetraethylene glycol<br />using the modified polyol process show non-magnetic<br />behavior (Chinnasamy et al. 2005) similarly to the<br />case of hcp Ni thin films (Chen et al. 2007a), while<br />nanoparticles produced by the hot-injection of<br />Ni(acac)2 in a reducing solution of hydrazine have<br />been found to be antiferromagnetic (Jeon et al. 2006).<br />Herein, we report on the synthesis and the magnetic<br />behavior of pure hcp Ni nanoparticles stabilized at<br />diameters higher than 50 nm. For their preparation the<br />thermal decomposition of nickel acetate tetrahydrate<br />(Ni(CH3COO)2 4H2O) in the presence of oleylamine<br />was applied. In order to extent the growth stage and<br />increase the particle diameter trioctylphosphine oxide<br />(TOPO) and 1-adamantane carboxylic acid (ACA)<br />were employed as capping ligands. In a previous study<br />(Mourdikoudis et al. 2009), we studied the conditions<br />under which hcp and/or fcc nickel nanoparticles are<br />formed in primary and tertiary amine solutions, but the<br />exact contribution of the surfactants in the final size has<br />not been clarified. Hence, our main concept in that<br />work was to establish a controllable synthetic procedure<br />for large hcp Ni nanoparticles by investigating the<br />influence of the proportions of TOPO and ACA, under<br />constant reaction conditions (290 C). Furthermore, in<br />the present study, the performed study of the magnetic<br />properties of hcp Ni particles between 50 and 100 nm<br />and the comparison with similar fcc nanostructures<br />should be considered as more representative due to the<br />minimization of the contribution of size effects within<br />this dimensional range. Additionally, we suggest the<br />presence of a surface oxidation mechanism which<br />might be responsible for the contradictory literature<br />reports concerning the magnetic characteristics of hcp<br />Ni nanoparticles.<br />Experimental<br />Synthesis<br />All the synthetic routes followed the same procedure<br />of thermal decomposition of Ni(ac)2 4H2O selected<br />as a relatively cheap Ni precursor with the simultaneous<br />presence of the surfactants in a solvent. Eight<br />different samples consisting from hexagonal phase<br />nanoparticles were examined (denoted Ni0–Ni7).<br />Their preparation took place in relatively high<br />temperatures as according to our previous results<br />(Mourdikoudis et al. 2009), such conditions favor the<br />hcp Ni structure. In a typical procedure (e.g., sample<br />J Nanopart Res<br />123<br />Ni2) 0.558 g Ni(ac)2 4H2O (2.2 mmol), 0.309 g<br />TOPO (0.8 mmol), and 0.180 g ACA (1.0 mmol)<br />were inserted in a flask containing 30 mL oleylamine<br />and kept under inert argon atmosphere and magnetic<br />stirring during the procedure. The mixture was<br />degassed for 20 min before heated to 130 C and<br />maintained at this temperature for 20 min in order to<br />evacuate the mixture from the water molecules. After<br />that period the mixture was further heated at 290 C<br />at a rate of 3 C/min, remained at this point for 1 h<br />and allowed to cool at room temperature. The solid<br />sediment obtained by centrifugation was washed<br />several times with a mixture of acetone and hexane in<br />order to remove the byproducts and the excess of<br />oleylamine. The final product was dispersed and<br />stored into hexane. The quantities of the surfactants<br />(mmol TOPO/mmol ACA) ranged from 0.4/1 up to<br />3.2/1 for the samples Ni1–Ni4 and 1/1.6 and 1/3.2 for<br />the samples Ni5, Ni6, respectively.<br />In order to investigate the modification in the<br />morphology caused by the synergistic action of TOPO<br />and ACA, two reference samples were synthesized in<br />the absence of both surfactants (Ni0) and exclusively in<br />the presence of 3.2 mmol of ACA (Ni7). For comparison<br />reasons, samples Ni8 and Ni9 were grown at a<br />lower temperature (225 C) to establish a cubic Ni<br />structure. Table 1 summarizes the synthesis conditions<br />and the main characteristics of the samples used in this<br />study.<br />Reagents<br />Nickel acetate tetrahydrate, oleylamine, TOPO, and<br />ACA were purchased from Aldrich. All chemicals<br />were used as received without further purification.<br />Characterization<br />The crystalline structure of the particles was analyzed<br />using X-ray powder diffraction (XRD) with a Philips<br />PW1820 diffractometer, using CuKa radiation. The 2h<br />angular range was 30–90 , the step size 0.05 and the<br />step time 3 s. To investigate the morphology, the size,<br />and the arrangement of the nanoparticles, samples for<br />transmission electron microscopy (TEM) were prepared<br />by drop-casting the colloidal dispersions onto<br />carbon-coated copper grids. TEM images were<br />acquired on a JEOL 100 Cx microscope, operating at<br />an acceleration voltage of 100 kV. The size<br />distribution was based in the statistical analysis of at<br />least 100 particles for each sample. The microstructure<br />of the particle was examined by a high-resolutionTEM<br />(HRTEM) JEOL 2011 microscope working at 200 kV.<br />Magnetic properties were measured using a superconducting<br />quantum interference device (SQUID, Quantum<br />Design MPMS-5), between 5 and 300 K.<br />Magnetization measurements as a function of temperature<br />were recorded as follows: Zero-Field-Cooling<br />(ZFC): the sample was cooled from room temperature<br />RT down to 5 Kwithout applying a magnetic field, and<br />then heated back to RT under a magnetic field of<br />100 Oe; Field Cooling (FC): immediately following<br />the ZFC measurement the samples were cooled down<br />to 5 K without removing the field. Thermogravimetric<br />analysis (TG) and FTIR spectroscopy were used to<br />examine qualitatively and quantitatively the role of the<br />surfactant molecules in the self-assembly procedures.<br />Infrared (IR) spectra (400–4,000 cm-1) were recorded<br />on a Nicolet FT-IR 6700 spectrometer with samples<br />prepared as KBr pellets. Thermogravimetric analysis<br />(TGA) of powder particles were carried out (SETARAM<br />SetSys-1200) in the range from room temperature<br />to 700 C at a heating rate of 10 C min-1 under<br />N2 atmosphere.<br />Results and discussion<br />Structural characterization<br />The crystalline structure of all the samples was<br />determined by powder XRD. Figure 1 shows a<br />Table 1 Synthetic parameters and main characteristics of<br />samples Ni0–Ni9<br />Sample TOPO<br />mmol/ACA<br />mmol<br />Phase<br />structure<br />Reaction<br />temperature<br />( C)<br />Size<br />(nm)<br />SD<br />(%)<br />Ni0 –/– hcp 290 5.5 14.8<br />Ni1 0.4/1 hcp 290 81 15.0<br />Ni2 0.8/1 hcp 290 75 15.9<br />Ni3 1.6/1 hcp 290 63 15.8<br />Ni4 3.2/1 hcp 290 58 22.3<br />Ni5 1/1.6 hcp 290 69 18.0<br />Ni6 1/3.2 hcp 290 57 18.8<br />Ni7 –/3.2 hcp 290 108 26.3<br />Ni8 0.8/1 fcc 225 147 16.0<br />Ni9 1/3.2 fcc 225 59 27.3<br />J Nanopart Res<br />123<br />comparison diagram of these XRD patterns. Samples<br />Ni0–Ni7 show a clear high crystalline structure, where<br />eight different peaks corresponding to the hcp nickel<br />are observed. On the other hand, the structure of<br />samples Ni8 and Ni9 was identified as cubic with three<br />different peaks, corresponding to (111), (200), and<br />(220) fcc crystalline planes. The high purity of each<br />sample is verified by the absence of coexisting hcp and<br />fcc reflections. Another evidence of the sole presence<br />of hcp structure and the lack of fcc ferromagnetic phase<br />in samples Ni0–Ni7 was that not even a small amount<br />of particles could be magnetically decanted from the<br />reaction mixture, while Ni8 and Ni9 were very easily<br />separated by approaching a permanent magnet. No<br />oxidic species were found within the detection limit of<br />the XRD measurements.<br />The similarity between the hcp Ni (a = 0.265 nm)<br />and the hexagonal nickel hydride Ni2H<br />(a = 0.266 nm) lattice may be considered as a source<br />of uncertainty. However, the reaction temperature<br />(290 C) is far higher than the reported limit (160 C)<br />for the stabilization of nickel hydrides (Jeon et al.<br />2006) and the complete dehydrogenation of possible<br />intermediate hydride products should be safely<br />assumed. Apart from this, the reaction environment<br />(oleylamine and surfactants) does not favor the<br />extended hydride formation in any stage of the<br />procedure.<br />Based on the observed crystal structures of<br />Ni0–Ni9, the crystalline structure hcp or fcc hinge<br />on the reaction temperature and no apparent dependence<br />appears from the ratio of the ligands. Higher<br />reaction temperatures favor the fast decomposition of<br />the Ni precursor, producing high Ni atoms concentrations<br />and promoting the hexagonal phase formation.<br />Additionally, the production of the hcp structure<br />can be considered as a mater of kinetics, under the<br />rapid formation conditions of thermal decomposition<br />(Jeon et al. 2006). Thus, the exact control of the phase<br />structure of Ni nanoparticles can be achieved by<br />adjusting both thermodynamic and kinetic factors of<br />the process. These results are in agreement with our<br />previous report that at high temperatures hcp Ni<br />nanoparticles are formed, whereas at relative lower<br />temperatures fcc ones are favored (Mourdikoudis<br />et al. 2009). Moreover, this conclusion is in accordance<br />with other scientists (Chen et al. 2007b; Han<br />et al. 2007) who, by using long-chain amines as<br />solvents above 260 C prepared the hcp structure,<br />while at about 240 C they received the cubic<br />structure. In addition, (Luo et al. 2009) have prepared<br />hcp Ni nanoparticles with size 89.5 nm by the<br />reduction of Ni(ac)2, using octadecene as solvent<br />and TOPO (1 mmol) as ligand.<br />To get more information about the nanoparticles<br />structure and morphology samples were examined by<br />TEM. The comparative study of samples Ni0 and Ni7<br />was used in order to understand the role of oleylamine,<br />TOPO, and ACA in the size of the formed<br />particles. Figure 2a shows that in the absence of<br />surfactants the pure oleylamine inhibits the growth of<br />Ni nanoparticles which are stabilized at 5.5 nm. This<br />is explained by the reduction in surface energy<br />caused by the considerable amount of oleylamine.<br />Apart from the dense covering and the strong binding<br />of the linear oleylamine molecules on the surface of<br />Fig. 1 XRD patterns of samples Ni0–Ni9. Vertical lines<br />denote expected diffraction peak positions for hcp Ni (open<br />triangles) and fcc Ni (full triangles)<br />Fig. 2 TEM images of samples Ni0 (a) and Ni7 (b),<br />illustrating the significant size increase in the case of inclusive<br />ACA use<br />J Nanopart Res<br />123<br />Ni nanoparticles, the formation of a Ni-oleylamine<br />complex that increases the energy demand for<br />decomposition and delays the growth stage is another<br />possibility (Park et al. 2005). The addition of ACA<br />significantly changes the size of the obtained particles<br />that reaches 110 nm (Fig. 2b). When ACA is used as<br />the only surfactant, the large volume of its molecules,<br />selectively bounded to the growing particle surface,<br />increases the percentage of unoccupied surface and as<br />a consequence allows the growth of larger particles.<br />The particle size is controlled between these two<br />extreme cases by the addition of TOPO in varying<br />amounts. TOPO has also bulky end groups and its<br />coordination with Ni determines the growth rate of<br />nanoparticles (Hou et al. 2005). Figure 3a–h illustrates<br />the TEM images of samples Ni1–Ni6 and Ni8–<br />Ni9 which reveal the influence of the TOPO and<br />ACA quantity at size, shape, and dispersity of the hcp<br />and fcc Ni nanoparticles. The mean sizes of the<br />samples under study are summarized in the graph of<br />Fig. 4. Generally, hcp Ni samples consist of well<br />isolated and monodispersed particles with their size<br />ranging from 58 to 81 nm (Ni1–Ni4) following the<br />Fig. 3 TEM images of<br />samples Ni1 (a), Ni2 (b),<br />Ni3 (c), Ni4 (d), Ni5 (e),<br />Ni6 (f), Ni8 (g), and Ni9<br />(h). Electron diffraction<br />patterns represent a hcp<br />(Ni1) and a fcc (Ni9)<br />structure (i)<br />Fig. 4 Distribution of hcp Ni particle sizes derived by TEM<br />images for different quantities of TOPO and ACA added<br />J Nanopart Res<br />123<br />decrease of TOPO quantity (3.2–0.4 mmol) for<br />constant ACA concentration (1 mmol). It is interesting<br />to mention that the final size is also determined by<br />the total amount of both surfactants. Keeping TOPO<br />concentration steady (1 mmol in samples Ni5–Ni6)<br />the increase of ACA leads to smaller particles. This<br />fact indicates that TOPO acts in association with<br />ACA in the growth and the stabilization of the<br />nanoparticles. It should be noted that in the absence<br />of ACA, the strong binding between Ni and TOPO<br />resulted in the formation of a stable complex that<br />prevented particle production at 290 C.<br />A similar trend appears in the fcc Ni samples as<br />well, although the presence of strong magnetic<br />interactions promotes aggregation effects. Higher<br />total surfactant concentrations (4.2 mmol for Ni6<br />and Ni9) bring similar sizes (58 nm) while lower<br />amounts (1.8 mmol for Ni2 and Ni8) are not sufficient<br />to overcome the magnetic forces of fcc Ni<br />samples. All Ni nanoparticles exhibited a polyangular<br />shape with nummular angles. Such particles’ shape<br />suggests a possible final coalescence stage between<br />smaller particles that results in the formation of the<br />observed polycrystals. The corresponding electron<br />diffraction patterns verify the XRD conclusions<br />concerning the purity of hcp or fcc Ni structure in<br />each sample (Fig. 3i). The size dispersion ranges<br />between 15 and 27% (Table 1).<br />The refinement of XRD patterns by the Rietveld<br />method (Rietveld 1969) was used in order to calculate<br />the unit cell parameters. Fitting was carried by the<br />Fullprof software (Rodrı´guez-Carbajal 2009) importing<br />the hcp Ni (PDF #45-1027) and the fcc Ni (PDF<br />#04-0850) structures as reference. The observed shift<br />in most of the XRD spectra indicates the variation of<br />the lattice parameters compared to the reference<br />appearing also in the fitting results of Table 2. The<br />lattice volume reduction, due to internal strain,<br />reaches 0.48% in the large hcp nanoparticles and<br />0.15% in the cubic ones. By analyzing the average<br />peak broadening, the mean crystal size and the level of<br />internal strain were also calculated. The total broadening,<br />b, after the removal of the instrument contribution,<br />can be described (Williamson and Hall 1953):<br />b2 ¼ ð0:9 k=DxcoshÞ2þð4e tanhÞ2 ð1Þ<br />where k = 1.54178 A ° is the radiation wavelength, Dx<br />the mean size of the nanocrystallites, e the internal<br />strain in % and h the diffraction angle. The experimentally<br />observed broadening of several peaks in<br />each spectrum was used to compute the average<br />particle size Dx and the strain e simultaneously by<br />using the least squares method (Table 2). The large<br />deviation of the crystallite size compared to the TEM<br />observed dimensions (Dt) for the large hcp and fcc<br />nanoparticles indicates the existence of multiple<br />crystalline regions into each particle. A similar case<br />of polycrystallinity was also described on iron oxide<br />particles[60 nm by Justin Joseyphus et al. 2007. It<br />should be mentioned that the values calculated by this<br />method are systematically higher than those resulted<br />by the application of Scherrer’s equation, indicating<br />that the particles are not stress free. The internal<br />strain is reversely proportional to the mean crystal<br />size. In sample Ni0 intense stress is induced by the<br />high surface/volume ratio, while in large particles the<br />strain is a result of multicrystallinity.<br />FTIR and TG analysis<br />In order to detect the surface state of Ni nanoparticles<br />and estimate the organic content in dry samples, IR<br />spectroscopy and thermogravimetric analysis were<br />applied. All IR spectra of the samples were recorded<br />as dry powders and showed similar absorption peaks<br />but were not so illustrative for the role of the different<br />ratio of the surfactants. A representative spectrum<br />(Ni2) is shown in Fig. 5. The weak absorption peak at<br />2,961 cm-1 is the characteristic of the cis –HC=CH–<br />arrangement in the oleylamine. The well-defined<br />Table 2 Crystal parameters based on XRD analysis of samples<br />Ni0–Ni9<br />Sample a,b (A°) c(A° ) Dx (Dt) (nm) e (%)<br />hcp-Ni 2.6515 4.343<br />Ni0 2.653 (0) 4.328 (2) 7.2 (5.5) 0.0098 (9)<br />Ni1 2.648 (5) 4.333 (1) 43 (81) 0.0027 (6)<br />Ni2 2.648 (0) 4.333 (7) 46 (75) 0.0025 (5)<br />Ni3 2.648 (9) 4.333 (7) 42 (63) 0.0028 (7)<br />Ni4 2.648 (9) 4.333 (6) 37 (58) 0.0034 (0)<br />Ni5 2.648 (4) 4.333 (5) 47 (69) 0.0024 (4)<br />Ni6 2.648 (9) 4.333 (6) 41 (57) 0.0029 (8)<br />Ni7 2.648 (5) 4.333 (7) 58 (108) 0.0019 (1)<br />fcc-Ni 3.5238<br />Ni8 3.522 (6) 26 (147) 0.0057 (4)<br />Ni9 3.521 (9) 30 (59) 0.0046 (8)<br />J Nanopart Res<br />123<br />bands at 2924.5 and 2851.2 cm-1 are attributed to the<br />vibrations of asymmetric and symmetric stretching of<br />methylene groups of the aliphatic chains. The presence<br />of the strong band at 1,630 cm-1 is due to the<br />asymmetric stretching of mCOO– of the deprotonated<br />form of ACA while the symmetric stretching of<br />mCOO– is considered at about 1,430 cm-1. The low<br />frequency of these bands compared to the frequency<br />of the free carboxylic group of pure ACA, 1,693 and<br />1,452 cm-1, respectively, indicates that ACA molecules<br />are bounded covalently on the surface of the<br />nanoparticles and that there are no free ACA<br />molecules. A set of peaks at about 1,150 cm-1 can<br />be attributed to TOPO and ACA taking into account<br />the pure spectra of these two ligands.<br />The TG curves of Ni2, Ni6, and Ni9 have been<br />included in Fig. 5 for comparison. It can be seen that<br />for Ni9 and Ni6 the TG curves are superimposed.<br />Considering that these samples have been prepared<br />with the same ratio of surfactants and that their size is<br />very similar this behavior is expected. In both cases<br />the total weight loss of organic components is about<br />6% and occurred up to 300 C. This loss is taking<br />place in three stages, two of them are about 1.5%<br />while the third one is about 3% indicative the<br />presence of three different surfactants. Considering<br />TG analysis of Ni2 three drops of approximately 3%<br />can be observed as before up to 300 C. The lower<br />weight loss in this case certifies the presence of lower<br />absorbed surfactants than in Ni9 and Ni6.<br />Magnetic characterization<br />The magnetic properties were studied for the hcp<br />samples Ni1, Ni2, Ni4, Ni6, and the fcc Ni9.<br />Magnetic hysteresis loops of the hcp Ni samples<br />(Fig. 6) show a lack of saturation, even at 5 T and<br />coercivity values close to zero. The Langevin<br />behavior of magnetization in the low-field region of<br />the 300 K measurement indicates the existence of a<br />dominant superparamagnetic contribution. At low<br />temperatures, magnetization can be described as the<br />sum of an irreversible contribution responsible for the<br />ferromagnetism and a reversible one corresponding to<br />the unsaturated behavior at high fields (Tzitzios et al.<br />2006). The appearance of hysteresis cycle in samples<br />Ni1 and Ni6 at 5 K reveals ferromagnetic features in<br />other words a higher degree of order compared to<br />samples Ni2 and Ni4.<br />Saturation magnetization, defined after the subtraction<br />of the linear term, depends on the size of<br />nanoparticles and aggregation effects as well. The<br />low values obtained, show that hcp Ni even in<br />relative large dimensions where nanoscale effects are<br />not important, is a very feeble ferromagnetic material<br />that lies in the threshold of antiferromagnetism. This<br />is a possible explanation for the ambiguous conclusions<br />of relevant studies (Papaconstantopoulos et al.<br />1989; Chen et al. 2007a; Park et al. 2005). As shown<br />in Table 3, magnetization at the maximum field (5 T)<br />seems to decrease with diameter in samples Ni1, Ni2,<br />and Ni4. This is probably due to the existence of an<br />augment percentage of surface spins at smaller<br />nanoparticles, in comparison with bigger ones, which<br />Fig. 5 FTIR spectrum of sample Ni2 (a) and TG curve of<br />samples Ni2, Ni6, and Ni9 (b) compared to the corresponding<br />measurements for pure oleylamine, TOPO, and ACA<br />J Nanopart Res<br />123<br />reduces the magnetism of each particle. But the<br />gradual increase of TOPO concentration at Ni1, Ni2,<br />and Ni4 is also an interpretation, as long as the pacceptor<br />TOPO has been reported to reduce the<br />surface magnetism of metal nanoparticles (Cordente<br />et al. 2001). Accordingly, saturation magnetization<br />and coercivity were much higher at 5.3 nm hcp Ni<br />nanoparticles prepared only using oleylamine (Mourdikoudis<br />et al. 2009), in a sample similar to Ni0.<br />More reliable conclusions concerning the relation<br />between the structure and the magnetism of hcp Ni<br />nanoparticles arise from the temperature versus<br />magnetization curves (Fig. 6a–d). Samples Ni1 and<br />Ni6 seem to have much different behavior than Ni2<br />and Ni4. ZFC curves of the former ones present a<br />very sharp peak at about 12 K followed, at higher<br />temperatures, by the immediate diminishing of magnetization<br />near zero. This is a typical pattern for a<br />Fig. 6 Magnetic hysteresis<br />loops at 5 and 300 K and<br />FC-ZFC curves of the hcp<br />samples Ni1 (a, e), Ni2 (b,<br />f), Ni4 (c, g), and Ni6 (d,<br />h), respectively. The insets<br />at 300 and 5 K are<br />expanded around the origin<br />J Nanopart Res<br />123<br />superparamagnetic material showing a mean blocking<br />temperature at the maximum of ZFC curve. The fact<br />that the FC branch continues to increase below the<br />ZFC peak has been reported as another evidence of<br />superparamagnetism contrary to spin-glass effects<br />that generally lead to the saturation in this range<br />(Bitoh et al. 1995). In this case, the low blocking<br />temperature (TB) and the sharpness of the peak is due<br />to the low anisotropy of hcp Ni nanoparticles despite<br />their large size. The anisotropy constant K, calculated<br />by equation K = 25kBTB/V, where kB is Boltzmann’s<br />constant, TB the blocking temperature, and V the<br />volume of one nanoparticle assuming a spherical<br />shape, is extremely small and its value hardly reaches<br />102 J m-3 for the two samples. Compared to the<br />anisotropy constant of cubic Ni (5 9 103 J m-3) this<br />value is indicative of the very weak magnetic<br />moments of Ni atoms in hexagonal structure as a<br />result of the non-equilibrium conditions required for<br />its formation and the longer distances between the<br />interacting atoms in this crystallographic system.<br />Blocking temperature values appear to be independent<br />of the particles diameter and distribution, as in<br />the case of smaller hcp Ni nanoparticles with sizes<br />over 15 nm (Tzitzios et al. 2006; Jeon et al. 2006).<br />The M–T curves of samples Ni2 and Ni4 are more<br />complicated. The TB, ascribed to the ferromagnetic–<br />superparamagnetic transition of hcp Ni structure,<br />appears around 10 K, the same as for samples Ni1<br />and Ni6. However, the splitting between ZFC and FC<br />magnetization curves occurs above 200 K, while in<br />smaller nanoparticles (Ni4) a kink at 270 K and an<br />up-turn of ZFC branch below 7 K also exist. The<br />observed behavior was attributed to the contribution<br />of another relaxing phase. Macroscopically there is<br />no evidence for the presence of another phase except<br />pure hcp Ni and a possible reason for the unexpected<br />result would be some regions with lattice defects and<br />vacancies formed during the synthetic procedure or<br />even the structural stress. But HRTEM images, like<br />those of Fig. 7 for Ni4, indicate the presence of a<br />shell surrounding each Ni nanoparticles. The<br />observed lattice fringes correspond to (200) planes<br />of cubic NiO as a result of partial Ni oxidation.<br />Surface oxidation of the exposed external layer is<br />anticipated for Ni nanoparticles due to its direct<br />proximity to oxygen atoms contained in surfactant<br />molecules. Such disordered antiferromagnetic phase<br />may result in random magnetic anisotropy and<br />frustration as well as in the appearance of net<br />ferromagnetic moment in regions with imperfect<br />stoichiometry (Del Bianco et al. 2008). The latter<br />explains the irreversibility indicated by ZFC–FC<br />curves far over the blocking temperature.<br />The continuous increase of ZFC curve as the<br />temperature decreases is also typical for an antiferromagnetic<br />material in these dimensions. As the<br />relative thickness of the oxidized layer becomes<br />higher at smaller particle diameters, the discussed<br />decrease of saturation magnetization could be also<br />attributed to an increase of the NiO shell thickness.<br />Nevertheless, the large particles size and the low hcp<br />Ni anisotropy exclude possible exchange bias effects.<br />Finally, the kink in both ZFC and FC curves at 270 K<br />might suggest the reduction of Neel temperature (TN)<br />Table 3 Magnetic properties of samples Ni1, Ni2, Ni4, Ni6,<br />and Ni9<br />Sample Mmax (emu/gNi) Hc (mT) TB (K)<br />300 K 5 K 300 K 5 K<br />Ni1 0.33 5.13 11 95 12<br />Ni2 0.22 2.86 5 7 6<br />Ni4 0.18 2.03 18 18 13<br />Ni6 0.30 4.89 24 71 14<br />Ni9 53 57 12 38 [300<br />Fig. 7 High magnification TEM image of sample Ni4<br />illustrating a thin NiO shell<br />J Nanopart Res<br />123<br />of cubic NiO (524 K) possibly due to finite-size<br />effects. A slight variation in structure could alter the<br />d-orbitals splitting and therefore the Neel temperature,<br />as demonstrated in (Sidorov 1998). In addition,<br />the comparison with the stoichiometric oxide is not<br />always safe since Ni–O–Ni bond distances and angles<br />(that determine the antiferromagnetic superexchange<br />interactions) could be different when NiO arises from<br />hcp or fcc Ni oxidation. However, other type of phase<br />transition can also excite an antiferromagnetic order<br />at temperatures higher than TN. It is interesting to<br />note that in the hexagonal layered Ni dioxide<br />Ag2NiO2 a structural phase transition has been<br />reported at 270 K concerning the distance between<br />crystallographic planes (Nozaki et al. 2008). Accordingly,<br />the abrupt change of magnetization on Fig. 6g<br />at the same temperature range may be explained by a<br />similar effect.<br />Under this prism, the magnetic properties of hcp<br />Ni nanoparticles depend on the size and on the<br />synthetic procedure followed. Our results show that<br />the presence of small quantities from different phases<br />can induce serious magnetic contributions in the<br />weak magnetic features of hcp Ni. Considering the<br />studied nanoparticles as relative large ([50 nm) it<br />can be expected that similar effects could become<br />dominant in the magnetic behavior of smaller nanoparticles<br />(\20 nm) and combined with nanoscale<br />effects may cause deviations from the actual hcp Ni<br />magnetic character. In this case, TOPO and ACA<br />ratio not only determines the final particle diameter<br />but also influences the extent of surface oxidation.<br />More specifically, in samples Ni1 and Ni6, where the<br />magnetic behavior does not support the presence of a<br />NiO layer, the TOPO-to-ACA ratio lies under 0.4<br />while for the surface-oxidized samples Ni2 and Ni4<br />reaches the values of 0.8 and 3.2. It seems that the<br />strong binding of ACA to the particle surface<br />provides surface protection against natural oxidation.<br />In contrast, high TOPO percentage favors disordered<br />NiO layer formation.<br />Intrinsically different magnetic properties are<br />observed in sample Ni9 prepared under similar<br />conditions and having the same size with Ni6 but<br />consisting of cubic Ni. As shown in Fig. 8, it displays<br />net ferromagnetism even at room temperature and<br />magnetization reaches saturation very easily, even at<br />1 T. Particularly, the saturation magnetization (Ms)<br />has a value of 53 Am2/kg at room temperature, very<br />close to the corresponding of bulk Ni (55 Am2/kg)<br />and slightly increases at 5 K. The low coercivity<br />value of 0.018 T measured at 300 K reaches 0.038 T<br />at 5 K and is consistent with the weak magnetic<br />anisotropy of nickel compared to Fe or Co. The<br />ferromagnetic behavior of Ni9 is verified by the shape<br />of ZFC–FC curves. The blocking temperature stands<br />over 300 K which is the measurement limit. It should<br />be mentioned that the kink in ZFC branch at 20 K<br />could be attributed to the presence of uncompensated<br />magnetic moments at the surface or to a fraction of<br />smaller nanoparticles undetectable by TEM means<br />that undergo a superparamagnetic transition.<br />Conclusions<br />The controllable crystal structure (hexagonal or cubic<br />symmetry) and size of relatively large ([50 nm)<br />nickel nanoparticles were achieved by varying the<br />reaction temperature and the proportion of ACA and<br />TOPO in the thermal decomposition of nickel acetate<br />tetrahydrate in oleylamine. High temperatures<br />(290 C) favor the formation of hcp Ni nanoparticles<br />that present with superparamagnetic features at room<br />Fig. 8 Magnetic hysteresis<br />loops at 5 and 300 K and<br />FC-ZFC curves for Ni9<br />J Nanopart Res<br />123<br />temperature and very weak ferromagnetism under the<br />blocking temperature of about 12 K. By reducing the<br />temperature to 225 C cubic Ni nanoparticles with<br />strong ferromagnetic characteristics even at room<br />temperature were prepared. The amount of ACA and<br />especially TOPO was found to determine the growth<br />mechanism and therefore the observed particle size.<br />In addition, the ratio of the two surfactants is critical<br />in order to obtain pure hcp Ni nanoparticles and avoid<br />surface oxidation influencing their magnetic properties.<br />Thus, the percentage of TOPO during synthesis<br />should be kept low. We suggest that even slight<br />differences in synthetic conditions explain the contradictive<br />literature results regarding the magnetic<br />behavior of hcp Ni nanoparticles.<br />References<br />Bitoh T, Ohba K, Takamatsu M, Shirane T, Chikazawa S<br />(1995) Field-cooled and zero-field-cooled magnetization<br />of superparamagnetic fine particles in Cu97Co3 alloy:<br />comparison with spin-glass Au96Fe4 alloy. J Phys Soc Jpn<br />64:1305–1310. doi:10.1143/JPSJ.64.1305<br />Chen L, Chen J, Zhou H, Zhang D, Wan H (2007a) Synthesis<br />of dodecanethiol monolayer-stabilized nickel nanoparticles.<br />Mater Sci Eng A 452–453:262. doi: 10.1016/<br />j.msea.2006.10.140<br />Chen Y, Peng DL, Lin D, Luo X (2007b) Preparation and<br />magnetic properties of nickel nanoparticles via the thermal<br />decomposition of nickel organometallic precursor in<br />alkylamines. Nanotechnology 18:505703. doi:10.1088/<br />0957-4484/18/50/505703<br />Chen Y, Luo X, She H, Yue GH, Peng DL (2009) Size- and<br />structure-controlled synthesis and characterization of<br />nickel nanoparticles. J Nanosci Nanotecnol 9:5157–5163.<br />doi:10.1166/jnn.2009.1206<br />Chinnasamy CN, Jeyadevan B, Shinoda K, Tohji K, Narayanasamy<br />A, Sato K, Hisano S (2005) Synthesis and<br />magnetic properties of face-centered-cubic and hexagonal-<br />close-packed Ni nanoparticles through polyol process.<br />J Appl Phys 97:10J309. doi:10.1063/1.1851951<br />Cordente N, Respaud M, Senocq F, Casanove MJ, Amiens C,<br />Chaudret B (2001) Synthesis and magnetic properties of<br />nickel nanorods. Nano Lett 1:565–568. doi:10.1021/<br />nl0100522<br />Cordente N, Amiens C, Chaudret B, Raspaud M, Senocq F,<br />Casanove MJ (2003) Chemisorption on nickel nanoparticles<br />of various shapes: influence on magnetism. J Appl<br />Phys 94:6358. doi:10.1063/1.1621081<br />Del Bianco L, Boscherini F, Tamisari M, Spizzo F, Vittori<br />Antisari M, Piscopiello E (2008) Exchange bias and<br />interface structure in the Ni/NiO nanogranular system. J<br />Phys D Appl Phys 41:134008–134015. doi:10.1088/0022-<br />3727/41/13/134008<br />Guo D, Wu C, Hu H, Wang X, Li X, Chen B (2009) Study on<br />the enhanced cellular uptake effect of daunorubicin on<br />leukemia cells mediated via functionalized nickel nanoparticles.<br />Biomed Mater 4:25013–025021. doi:10.1088/<br />1748-6041/4/2/025013<br />Han M, Liu Q, He Z, Song Y, Xu Z, Zhu J (2007) Controllable<br />synthesis and magnetic properties of cubic and hexagonal<br />phase nickel nanocrystals. Adv Mater 19:1096–1100.<br />doi:10.1002/adma.200601460<br />Hou Y, Gao S (2003) Monodisperse nickel nanoparticles prepared<br />from a monosurfactant system and their magnetic<br />properties. J Mater Chem 13:1510. doi:10.1039/b303226d<br />Hou YL, Gao S (2004) Solvothermal reduction synthesis and<br />magnetic properties of polymer protected iron and nickel<br />nanocrystals. J Alloys Compd 365:112. doi:10.1016/<br />S0925-8388(03)00651-0<br />Hou Y, Kondoh H, Ohta T, Gao S (2005) Size-controlled<br />synthesis of nickel nanoparticles. Appl Surf Sci 241:218–<br />222. doi:10.1016/j.apsusc.2004.09.045<br />Jeon Y, Lee GH, Park J, Kim B, Chang Y (2005) Magnetic<br />properties of monodisperse NiHx nanoparticles and<br />comparison to those of monodisperse Ni nanoparticles. J<br />Phys Chem B 109:12257–12260. doi:10.1021/jp050489o<br />Jeon YT, Moon JY, Lee GH, Park J, Chang Y (2006) Comparison<br />of the magnetic properties of metastable hexagonal<br />close-packed Ni nanoparticles with those of the stable<br />face-centered cubic Ni nanoparticles. J Phys Chem B<br />110:1187–1191. doi:10.1021/jp054608b<br />Justin Joseyphus R, Kodama D, Matsumoto T, Sato Y, Jeyadevan<br />B, Tohji K (2007) Role of polyol in the synthesis<br />of Fe particles. J Magn Magn Mater 310:2393–2395.<br />doi:10.1016/j.jmmm.2006.10.1132<br />Luo X, Chen Y, Yue GH, Peng DL, Luo X (2009) Preparation<br />of hexagonal close-packed nickel nanoparticles via a<br />thermal decomposition approach using nickel acetate tetrahydrate<br />as a precursor. J Alloys Compd 476:864–868.<br />doi:10.1016/j.jallcom.2008.09.117<br />Maksimovic GD, Vukajlovic FR (1992) Magnetic properties of<br />hexagonal-close-packed Co and Ni. Physica B 176:227.<br />doi:10.1016/0921-4526(92)90010-P<br />Mi Y, Yuan D, Liu Y, Zhang J, Xiao Y (2005) Synthesis of<br />hexagonal close-packed nanocrystalline nickel by a thermal<br />reduction process. Mater Chem Phys 89:359.<br />doi:10.1016/j.matchemphys.2004.09.012<br />Mourdikoudis S, Simeonidis K, Vitalta-Clemente A, Tuna F,<br />Tsiaoussis I, Angelakeris M, Dendrinou-Samara C, Kalogirou<br />O (2009) Controlling the crystal structure of Ni<br />nanoparticles by the use of alkylamines. J Magn Magn<br />Mater 321:2723–2728. doi:10.1016/j.jmmm.2009.03.076<br />Nozaki H, Sugiyama J, Janoschek M, Roessli B, Pomjakushin<br />V, Keller L, Yoshida H, Hiroi Z (2008) Neutron diffraction<br />study of layered Ni dioxides: Ag2NiO2. J Phys<br />Condens Matter 20:104236–104239. doi:10.1088/0953-<br />8984/20/10/104236<br />Papaconstantopoulos DA, Fry JL, Brener NE (1989) Ferromagnetism<br />in hexagonal-close-packed elements. Phys Rev<br />B 39:2526–2528. doi:10.1103/PhysRevB.39.2526<br />Park J, Kang E, Son SU, Park HM, Lee MK, Kim J, Kim KW,<br />Noh HJ, Park JH, Bae CJ, Park JG, Hyeon T (2005)<br />Monodisperse nanoparticles of Ni and NiO: synthesis,<br />characterization, self-assembled superlattices, and<br />J Nanopart Res<br />123<br />catalytic applications in the Suzuki coupling reaction. Adv<br />Mater 17:429–434. doi:10.1002/adma.200400611<br />Rietveld HM (1969) A profile refinement method for nuclear<br />and magnetic structures. J Appl Crystallogr 2:65–71.<br />doi:10.1107/S0021889869006558<br />Rodrı´guez-Carbajal J (2009) FULLPROF Program: Rietveld,<br />profile matching & integrated intensity refinement of Xray,<br />Version 4.70<br />Sidorov VA (1998) Differential thermal analysis of magnetic<br />transitions at high pressure: neel temperature of NiO up to<br />8 GPa. Appl Phys Lett 72:2174. doi:10.1063/1.121312<br />Singla ML, Negi A, Mahajan V, Singh KC, Jain DVS (2007)<br />Catalytic behavior of nickel nanoparticles stabilized by<br />lower alkylammonium bromide in aqueous medium. Appl<br />Catal Gen 323:51. doi:10.1016/j.apcata.2007.01.047<br />Tzitzios V, Basina G, Gjoka M, Alexandrakis V, Georgakilas<br />V, Niarchos D, Boukos N, Petridis D (2006) Chemical<br />synthesis and characterization of hcp Ni nanoparticles.<br />Nanotechnology 17:3750–3755. doi:10.1088/0957-4484/<br />17/15/023<br />Vergara J, Mandurga V (2002) Structure and magnetic properties<br />of Ni films obtained by pulsed laser ablation<br />deposition. J Mater Res 17:2099–2104. doi:10.1557/<br />JMR.2002.0310<br />Wang H, Jiao X, Chen D (2008) Monodispersed nickel nanoparticles<br />with tunable phase and size: synthesis, characterization,<br />and magnetic properties. J Phys Chem C<br />112:18793–18797. doi:10.1021/jp805591y<br />Williamson GK, Hall WH (1953) X-ray line broadening from<br />filed aluminum and wolfram. Acta Metall 1:22–31.<br />doi:10.1016/0001-6160(53)90006-6<br />Winnischofer H, Rocha TCR, Nunes WC, Socolovsky LM,<br />Knobel M, Zanchet D (2008) Chemical synthesis and<br />structural characterization of highly disordered Ni colloidal<br />nanoparticles. ACSnano 2:1313–1319. doi:10.1021/<br />nn700152w<br />J Nanopart Res<br />123herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-19076955207978370992008-06-29T01:00:00.038+02:002010-07-19T15:06:02.940+02:00Journalism<ul><li><a rel="nofollow" title="View Kadareja Mes Enderimeve Djaloshare Dhe Makthit Te Pallatit Te Enderave document on Scribd" target="_blank" href="http://www.scribd.com/doc/8238832/Kadareja-Mes-Enderimeve-Djaloshare-Dhe-Makthit-Te-Pallatit-Te-Enderaveb" style="margin: 12px auto 6px; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; display: block; text-decoration: underline;">Kadareja Mes Enderimeve Djaloshare Dhe Makthit Te Pallatit Te Enderave-b</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/vilinisti-virtuoz.html">Violinisti virtuoz</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/nj-emr-n-letrsin-greke.html">NJË EMËR NË LETËRSINË GREKE</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/vasiliqia-e-pashai-shqiptar-tek.html">VASILIQIA E PASHAI SHQIPTAR TEK “DASHURIA ERDHI NGA LARG”</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/zgjimi-dhe-vajza-e-valeve.html">“ZGJIMI” DHE “VAJZA E VALEVE”</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/epigrafi-i-nj-poeti-vilara-apo-psalidha.html">EPIGRAFI I NJË POETI - Vilara apo Psalidha?</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/duke-shfletuar-kronikn-e-telebluse-t.html">Duke shfletuar kronikën e “Telebluse” të Vasil Qesarit</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/nj-rrugtim-arkeologjik-n-kaonin-e-lasht.html">NJË RRUGËTIM ARKEOLOGJIK NË KAONINË E LASHTË</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/himara-arkeologjike.html">HIMARA ARKEOLOGJIKE</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/himarjotia-vetetime-qe-verboi-lindje.html">HIMARJOTIA - VETETIME, QE VERBOI LINDJE - PERENDIM</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/blog-post.html">Μια χειμαριωτική παράδοση στο βάφτισμα</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/refleksione-rreth-konferencs-s-dyt.html">REFLEKSIONE RRETH KONFERENCËS SË DYTË PANHIMARJOTE</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/meditim-ne-nje-koncert.html">Meditim ne nje koncert</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/duke-eksploruar-himarn-e-lakonis.html">DUKE EKSPLORUAR HIMARËN E LAKONISË</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/07/blog-post.html">Η ΧΕΙΜΑΡΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/himara-n-mbishkrimet-e-delfus-delfit.html">HIMARA NË MBISHKRIMET E DELFUS (DELFIT)</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/pashkt-e-2006-n-bregdet.html">PASHKËT e 2006 NË BREGDET</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/dy-konceptime-rreth-globalizmit-prmes.html">DY KONCEPTIME RRETH GLOBALIZMIT PËRMES DEBATIT KADARE-QOSE (II)</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/kunder-skemes-narrative-paranoide.html">KUNDER SKEMES NARRATIVE PARANOIDE-KONFRONTIVE TE HISTORISE SHQIPTARE</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2006/09/flet-nga-ditari-i-nj-mesuesi.html">FLETË NGA DITARI I NJË MESUESI</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/aleksander-zoto-emigranti-i-brezit-t.html">Aleksander Zoto-EMIGRANTI I BREZIT TË DYTË -PËRKTHYES I LETËRSISË SHQIPE</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/kapedant-npr-muzgje-t-historis.html">KAPEDANËT Nëpër MUZGJE TË HISTORISË (2005)</a></li><li><a href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2008/06/gremisja-e-ndrs-me-arom-shqiptare-t.html">GREMISJA E ËNDRËS ME AROMË SHQIPTARE TË ALEKSANDËR DUMËS</a></li><li><br /></li></ul>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-28980197718754943782008-06-29T14:57:00.000+02:002010-07-19T14:58:14.795+02:00The role of synthetic parameters in the magnetic behavior<br />of relative large hcp Ni nanoparticles<br />A. Kotoulas • M. Gjoka • K. Simeonidis •<br />I. Tsiaoussis • M. Angelakeris • O. Kalogirou •<br />C. Dendrinou-Samara<br />Received: 11 January 2010 / Accepted: 19 April 2010<br /> Springer Science+Business Media B.V. 2010<br />Abstract The controllable synthesis of relatively<br />large nickel nanoparticles via thermal decomposition<br />of nickel acetate tetrahydrate in oleylamine in the<br />presence of 1-adamantane carboxylic acid (ACA) and<br />trioctylphosphine oxide (TOPO) is reported. High<br />crystalline hcp nanoparticles of different sizes have<br />been prepared at 290 C, whereas at relative lower<br />temperatures fcc are favored. The particle size was<br />varying between 50 and 150 nm by properly adjusting<br />the proportion of the capping ligands. TOPO-to-<br />ACA ratio was also found to have an influence on the<br />magnetic properties through the potential formation<br />of a NiO shell. Pure hcp Ni nanoparticles over 50 nm<br />in size served as models to illuminate the magnetic<br />behavior of this metastable hexagonal Ni phase.<br />Contrary to the net ferromagnetic characteristics of<br />fcc Ni nanoparticles in the same size range, hexagonal<br />structured particles exhibit superparamagnetic<br />behavior at room temperature and a weak ferromagnetic<br />contribution below 15 K.<br />Keywords Nickel nanoparticles hcp Nickel <br />Magnetism Thermal decomposition Surfactants<br />Introduction<br />Nickel is a ferromagnetic transition metal that<br />naturally crystallizes in the face-centered cubic<br />(fcc) crystal structure. The preparation of nanoparticulate<br />nickel materials is of great interest due to<br />their applications in magnetic sensors, electronics,<br />catalysts (Chen et al. 2007b; Singla et al. 2007) and<br />recently in biomedicine (Guo et al. 2009). The<br />synthetic methods of Ni nanoparticles include thermal<br />decomposition of several precursors, electrochemical<br />or chemical reduction, and laser pyrolysis<br />(Hou and Gao 2004). Among them, the most widely<br />applied is the thermal decomposition of a variety of<br />precursors such as NiCl2 (Vergara and Mandurga<br />2002), Ni(acac)2 (acac = acetylacetonate) (Hou and<br />Gao 2003; Hou et al. 2005; Winnischofer et al. 2008;<br />Chen et al. 2009) and Ni(COD)2 (COD = cycloocta-<br />1,5-diene) (Cordente et al. 2003) in the presence of<br />different kind of surfactants.<br />Although the cubic structure is the equilibrium<br />bulk state of Ni, another metastable phase, the<br />hexagonal close-packed (hcp) structure, is oftenherodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-57947705896762026282008-06-19T14:39:00.001+02:002010-07-19T14:45:38.866+02:00http://www.ims.demokritos.gr/ims_persprofile.php?lang=en&person=27<br /><br />http://www.ims.demokritos.gr/ims_publications.php?SRC=journal<br /><br />http://www.ims.demokritos.gr/ims_publications.php?SRC=volumeherodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-8481564127876481742008-06-11T15:22:00.003+02:002010-07-19T14:30:57.677+02:00CURRICULUM VITAEhttp://www.ims.demokritos.gr/ims_persprofile.php?lang=en&person=27<br />http://www.ims.demokritos.gr/ims_publications.php?SRC=journal<br />http://www.ims.demokritos.gr/ims_publications.php?SRC=volumeherodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-20214690725215827072009-11-26T12:37:00.001+01:002009-11-26T12:37:18.486+01:00<a rel="nofollow" target="_blank" href="http://margaritgjoka.blogspot.com/2009/11/ismail-kadare-la-litterature-et-la-vie.html">Materials Science-Social studies</a>herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-54605585604278695592008-11-26T12:22:00.001+01:002009-11-26T12:32:29.892+01:00<div style="text-align: justify;">Ismail Kadaré: "La littérature et la vie sont deux mondes en lutte"<br />Par Philippe Delaroche (Lire), publié le 18/11/2009 à 16:53 - mis à jour le 19/11/2009 à 15:30<br />http://www.lexpress.fr/culture/livre/litterature-etrangere/ismail-kadare-la-litterature-et-la-vie-sont-deux-mondes-en-lutte_829059.html?p=5<br />Parisien depuis 1990, Ismail Kadaré reçoit dans son appartement du Quartier latin. A soixante-treize ans, sa gravité en impose. Sans un verre de Jack Daniel's, le visiteur peinerait à surmonter sa timidité. L'écrivain albanais a de bonnes raisons d'être sur ses gardes. Réflexe d'un fils des Balkans, la péninsule où ont si souvent soufflé les vents mauvais de l'Histoire. Réflexe d'un homme qui, malgré ses satires du totalitarisme, doit aujourd'hui encore dissiper les soupçons de compromission. Avoir justifié l'estime, et souffrir la calomnie parce que des esprits malveillants ont intérêt à entretenir le doute, tel est le sort du docteur Gurameto, le personnage du Dîner de trop, son nouveau roman. Un jeu de miroirs, entre 1943 et 1953, où il est tentant de deviner un écho des paradoxes qui émaillent la réelle existence d'Ismail Kadaré. Troublante coïncidence : le 14 octobre, jour de cet entretien, marque le 70e anniversaire de la mort violente du père Shtjefën Gjeçov. Dans son analyse d'Eschyle et du tragique, Kadaré fait volontiers grand cas de son code coutumier albanais, paru en 1933...<br />Avec Le dîner de trop, vous passez le cap des quarante ouvrages traduits en français. L'action de ce nouveau roman se déroule à Gjirokastër, votre berceau familial. Qu'est-ce qui, dans l'ombre de votre père, facteur, vous a prédisposé à l'écriture ?<br />Bio-bibliographie<br />Né le 28 janvier 1936 à Gjirokastër (Albanie), Ismail Kadaré étudie à Moscou. Rentré en Albanie, il devient journaliste et fait ses armes de romancier. Bien accueilli en Albanie, Le général de l'armée morte, dont la traduction française sort en 1970, lui vaut la célébrité. Parmi une quarantaine de titres (Oeuvres complètes, Fayard, ou Le Livre de poche), lire en priorité : L'hiver de la grande solitude, Le palais des rêves, Le concert ou, vrai bijou, son Eschyle.<br />Ismail Kadaré. A Gjirokastër, mon père avait hérité d'une immense maison, de dix à douze pièces, étagées sur trois niveaux, en totale contradiction avec sa modeste situation économique. Nous étions six à l'habiter, avec ma soeur, mon frère et ma grand-mère. Selon les réparations, je découvrais tantôt deux chambres de plus, tantôt deux chambres de moins. Il y avait des pièces inoccupées. Certaines étaient condamnées. Rien ne pouvait mieux exciter la peur et l'imagination que ces chambres vides. Je sentais les ambiances. J'imaginais les sortilèges, les fantômes. Quand, à l'âge de treize ans, je suis tombé sur Macbeth, j'étais attiré par les fantômes, mais pas du tout par la littérature.<br />Le Macbeth de Shakespeare, c'est chez votre père que vous l'avez déniché ?<br />I.K. Non, il y avait plein de choses absurdes et inutiles à la maison, mais pas de livres. Tandis que, chez ma grand-mère maternelle, il y avait beaucoup de livres, et de deux sortes : les livres occidentaux, dont le Macbeth, et les livres orientaux.<br />Est-ce que la famille vous a encouragé à lire ?<br />I.K. Mon père avait du respect pour les livres, mais il ne m'a ni incité ni découragé. La seule chose qu'il m'a dite une fois, c'était : "Ne mets jamais mon nom !" Ayant voulu imiter le grand Nikolaïevitch Tolstoï, j'avais envoyé mon premier poème au journal local. Je l'avais signé "Alit Kadaré". Mon poème était idiot. Le journal s'en est moqué. Sur le thème : "Alit Kadaré, nous avons lu votre poème. Un conseil : apprenez la langue, avant d'écrire."<br />Quel âge aviez-vous ?<br />I.K. J'avais onze ans. L'article a paru en 1947. Mon père s'est emporté. Au café, les gens pensaient qu'il était vraiment l'auteur du poème. Il m'a dit : "Tu fais ce que tu veux, mais tu n'utilises pas mon nom." Macbeth n'a peut-être pas été ma première lecture. En tout cas, c'est l'oeuvre qui m'a le plus impressionné. Le magicien, les sorcières, les fantômes...<br />Quels auteurs découvrez-vous après Shakespeare ?<br />I.K. Les romantiques allemands, dont Goethe, qui avaient quelque chose de mystérieux, L'île au trésor de Stevenson et les romanciers albanais qui leur ressemblaient : sentimentaux, avec de l'aventure. J'aimais beaucoup un écrivain français, Michel Zévaco, l'auteur du Pont des Soupirs. Je lisais au petit bonheur, recherchant les atmosphères mystérieuses, épiques et sombres, sans faire de sélection. Puis cela s'est combiné avec la littérature soviétique qui commençait à être traduite... Je me souviens d'avoir lu La mère de Gorki, traduite en albanais sous la monarchie. C'était à la mode à cette époque. Ça m'a paru catastrophique<br />Vous n'aurez pas de mal à lui préférer Gogol ?<br />I.K. De Gogol, j'ai commencé malheureusement par lire des oeuvres simples, comme Tarass Boulba...<br />Pas Les âmes mortes ?<br />I.K. Non. Moi et mes camarades, nous avions douze ans. J'ai écrit ça quelque part. Nous avions des goûts presque physiques. Or, dans cette littérature soviétique, il n'y avait pas de mystère, pas de fantômes, rien. Par exemple, je n'ai pas du tout aimé Anna Karénine de Tolstoï, parce qu'il n'y a pas de mystère. Voilà pourquoi, en général, les enfants n'aiment pas la littérature réaliste.<br />Dans votre vocation, les femmes en noir de Gjirokastër ont eu un rôle, elles qui chroniquaient l'actualité du jour et les légendes dans une langue impeccable...<br />I.K. Absolument ! Gjirokastër avait tous les défauts d'une ville de province, avec quelque chose d'unique : une folie étrange, une dimension donquichottesque. Les vieilles femmes parlaient de tout, de la politique et de la stratégie globale, des cancans de la ville, des petits scandales et des mensonges... Elles s'intéressaient à ce qu'il se passait dans le monde. La Grèce et l'Italie étaient en guerre. Situés entre les deux, nous étions bien obligés de nous intéresser au conflit. Mussolini était venu plusieurs fois en Albanie. Nous avons vu l'armée italienne brandir son drapeau. Deux semaines après, c'était au tour de l'armée grecque. Deux semaines plus tard, réapparaissaient les Italiens, avec leur musique, leurs banquets. Et puis il y avait beaucoup d'activité sur l'aéroport militaire, régulièrement bombardé.<br />A dix-huit ans, vous commencez vos études de lettres à l'université de Tirana. Avez-vous déjà le projet de devenir écrivain ?<br />I.K. J'étais déjà écrivain. J'ai publié mon premier livre quand j'étais encore élève, à dix-sept ans : Inspirations juvéniles. C'était la maison d'édi- tion qui avait choisi ce titre.<br />Une fiction ?<br />I.K. Non, c'étaient des poèmes. J'écrivais également de la prose. De fait, pendant le communisme, on a exagéré le rôle "sublime" de la poésie. Tous les pays socialistes tenaient à souligner le contraste avec l'Occident qui n'aimait pas la poésie.<br />A Moscou, vous étudiez à l'institut Gorki. Qu'en attendiez-vous ?<br />I.K. Il y avait une sorte de mythe dans le camp socialiste qui voulait que ce fût la seule et la meilleure école littéraire au monde. Elle était très bien située à Moscou, en plein centre. Le plus intéressant pour moi, c'est qu'on y étudiait la "littérature décadente". Or mon rêve était d'avoir accès à la littérature occidentale décadente. C'était la première fois que je lisais Kafka, Joyce, etc.<br />Décadente, c'est ainsi qu'on la qualifiait ?<br />I.K. On parlait du modernisme occidental. Khrouchtchev était au pouvoir. C'était une période dite libérale. Khrouchtchev s'est montré progressiste. Il a laissé publier la littérature occidentale, à condition que l'éditeur fasse précéder chaque oeuvre d'une préface la décriant ou mettant en garde. Afin que les lecteurs sachent que c'est une littérature avec laquelle les pays socialistes n'étaient pas tout à fait d'accord. Mais, puisqu'elle était très connue dans le monde, il fallait la publier. La directive faisait beaucoup de bruit. Me considérant comme un poète différent et intéressant, ma maison d'édition voulait me publier. Un jour, mon traducteur, le poète David Samoïlov, un ami, dont les Mémoires paraîtront plus tard chez Fayard, m'appelle : "Viens, j'ai de très mauvaises nouvelles. La maison d'édition va te publier à une seule condition : que j'écrive une préface distanciée. Ecoute-moi, ça sera très mauvais pour toi, ça va te poursuivre toute ta vie. Ne fais pas ça." J'étais très en colère contre lui, lui disant : "Comment oses-tu renoncer ?"<br />La préface distanciée, ça signifiait que vous étiez passé à l'ennemi...<br />I.K. Voilà ! J'étais passé dans l'autre monde. David Samoïlov m'a dit : "Tu es fou !" Las de la dispute, je lui ai dit : "Ecoute, j'irai moi-même à la maison d'édition. Je leur dirai d'écrire ce qu'ils veulent à mon propos. Mais il ne faut pas empêcher le livre de sortir !" Il m'a téléphoné plusieurs fois pour me demander si j'avais bien réfléchi. Il était plus sévère avec moi, étant donné qu'il m'aimait beaucoup. Enfin, il a accepté. Il en a souffert plus tard. Il a écrit dans ses souvenirs : "J'ai connu presque tous les écrivains albanais [...]. Enfin, j'ai connu Ismail Kadaré..." Avec cette note : "Ce chapitre n'a pas de développement." Il ne savait comment s'expliquer. D'avoir commencé en soutenant que les écrits d'Ismail Kadaré étaient infectés de modernisme occidental, ça lui avait coûté et il en avait un peu honte.<br />Samoïlov vous a préparé à affronter ce que vous allez vivre à votre retour en Albanie ?<br />I.K. Oui, absolument. J'étais étudiant, j'étais jeune, la situation n'était pas aussi terrible. Et je n'ai pas pensé une seule seconde à cela. J'étais très heureux de cette préface, très heureux de la publication du livre. Toutefois, rentré au pays, je n'ai pas eu tout de suite à souffrir. Grâce à la rupture entre l'URSS et l'Albanie.<br />En 1961, c'est Moscou qui a rompu avec Tirana, ou Tirana qui a rompu avec Moscou ?<br />I.K. La vérité, c'est que Tirana a rompu avec Moscou. Hoxha [premier secrétaire du Parti, NDLR] redoutait que Khrouchtchev vienne libéraliser l'Albanie.<br />Khrouchtchev préfigurait Gorbatchev ?<br />I.K. Absolument. Hoxha avait fait un bon calcul. Avant, il aurait été impossible à l'Albanie de se dresser contre l'Union soviétique. C'était la chose la plus incroyable, vraiment.<br />Etudiant à Moscou, vous avez bientôt un doute sur votre vocation d'écrivain ?<br />I.K. J'éprouvais une sorte de dégoût, pas pour des raisons idéologiques ou politiques, parce que j'avais déjà fait mon choix, mais pour des raisons de vanité. Les écrivains soviétiques, pour la plupart, ressemblaient aux dirigeants, aux secrétaires du parti. Ils portaient la casquette. Les filles ne les aimaient pas. Dans l'espace soviétique ou communiste, les dirigeants étaient les êtres les plus anti-érotiques au monde. Je ne tenais pas à leur être assimilé. A l'institut Gorki, au centre de Moscou, il était facile de se lier avec les filles russes. Je ne voulais pas leur déplaire. Un peu "antisoviétiques", particulièrement les Moscovites d'origine juive, elles goûtaient la compagnie des étudiants étrangers. Elles pouvaient parler plus librement. Plus modernes, un peu chics, plus audacieuses, elles rejetaient la propagande soviétique vulgaire.<br />Une fois à Tirana, vous allez accepter la condition d'écrivain ?<br />I.K. En Albanie, au début, j'avais une nostalgie terrible. A Moscou, tu es à l'étranger, tu es étudiant, tu es libre, tu ne connais personne et tu peux faire n'importe quoi. Moi, je m'étais senti complètement libre dans une capitale de huit millions d'habitants. Alors que dans la petite ville de Tirana où tout le monde espionne tout le monde, la situation était absolument différente. J'étais très mal. A Moscou, à vingt-deux ans, j'avais écrit un roman qui prenait l'exact contre-pied des leçons données à l'institut Gorki : La ville sans enseignes. Le réalisme socialiste enseignait-il la vertu des erreurs positives ? J'en livrais une image inversée : je n'accordais de prix qu'aux erreurs négatives. Devait-on célébrer la joie de vivre ? Au contraire, je saluais la tristesse énorme de la vie. Avec Le général de l'armée morte, le roman qui m'a fait connaître, j'allais marquer, sans être très audacieux, une "petite dissidence" en insistant sur la pluie, la tristesse, les choses pas gaies de la vie...<br />I.K. Je l'ai vu dans les années 1960, une poignée de secondes à l'occasion de la célébration de son anniversaire avec l'Union des écrivains. Il y avait trente ou quarante personnes. Puis un jour de 1970 ou 1971, je devais me rendre au service de documentation des archives d'Etat. Pour y consulter les procès-verbaux des procès de Moscou. La femme d'Enver Hoxha était la directrice de la documentation des archives. Elle m'a prié de venir chez eux. J'y suis allé avec ma femme. Nous avons pris un café. Pour la première et la dernière fois. C'était il y a quarante ans. En 1983 ou 1984, les autorités ont demandé à ceux qui l'avaient rencontré de faire son portrait. Un piège : tout le monde savait qu'il allait le lire. Comme tous, je l'ai fait, et le texte a été publié. Je n'ai pas cherché à le flatter, je l'ai décrit d'une façon presque naturelle.<br />Son portrait en quelques mots ?<br />I.K. Tout le monde disait qu'il était beau. En effet, c'était un grand et bel homme, élégant, un authentique acteur qui savait plaire. Lors de la rencontre, nous avons évoqué Gjirokastër, la ruelle des fous qui borde sa maison natale et la mienne, les vieilles dames, ceci et cela. Sur les deux heures et demie, sinon trois, qu'a duré cet entretien, j'ai dû parler deux à trois minutes. Il racontait très bien les choses. Il voulait me convaincre qu'il était un grand intellectuel...<br />...et qu'il maîtrisait tout ?<br />I.K. En effet et, détail secret que j'ignorais à l'époque, il voulait profiter de la publication de mes oeuvres en France pour m'emboîter le pas et y faire publier les siennes. Ce qui explique qu'il était très attentif avec moi. Le plus incroyable, c'est le cadeau qu'il a tenu à me faire : les oeuvres complètes de Balzac, en français, publiées par les éditions du Seuil. "Je vous les offre, Ismail Kadaré, m'a-t-il dit. Pas pour vous influencer ou pour vous inciter à écrire de la littérature très classique, réaliste, mais parce que je suis de la vieille école, de l'autre génération." Lui qui avait fait fusiller des gens pour moins que ça ! Quand on songe aux poètes accusés de faire de la littérature moderne. Et il me donne Balzac !<br />Qu'avez-vous appris de votre voyage en 1967 dans la Chine de Mao ?<br />I.K. C'était en pleine Révolution culturelle. J'ai notamment été accueilli à Shanghai par l'Union des écrivains chinois. Notre "échange d'idées" a atteint le sommet du ridicule. La littérature devait être au service du peuple, disaient-ils. J'avais prévu de parler d'une tragédie de Shakespeare, Othello. Consulté, le président des écrivains révolutionnaires m'a recalé : "Othello est une oeuvre décadente qui ne donne aucune leçon aux Chinois." Alors j'ai hasardé : "Que pensez-vous de Don Quichotte, de Cervantès ?" Il y a eu un flottement. Seuls les "monstres", les bourgeois connaissaient. Enfin, le comité des écrivains révolutionnaires a rendu son verdict : "Nous sommes contre Don Quichotte de Cervantès. C'est un chevalier qui ne saurait mobiliser la jeunesse chinoise, laquelle appartient à la révolution. Elle n'a que faire d'un chevalier errant."<br />Quand vous êtes rentré en Albanie, vous avez raconté ?<br />I.K. Non. Je n'ai rien écrit.<br />En France, Le général de l'armée morte paraît en 1970. Qui est votre premier traducteur ?<br />I.K. C'est Jusuf Vrioni. Il a commencé à me traduire par hasard. On dit parfois que l'Etat albanais organisait la traduction de mes oeuvres. C'est une calomnie idiote. Jusuf Vrioni, qui a connu la prison, a traduit mes premières oeuvres par pur enthousiasme. Il est mort en 2001. A présent, je suis traduit par Tedi Papavrami, un violoniste virtuose.<br />Quel est l'éditeur français ?<br />I.K. Albin Michel. J'en ai un bon souvenir parce que c'est mon premier éditeur, et un mauvais souvenir parce que, ensuite, ils ont refusé de me publier. Décision étrange. Je ne l'ai toujours pas comprise, même aujourd'hui. Ils ont refusé les deux manuscrits, l'un après l'autre, Les tambours de la pluie et Chronique de pierre, jugés, à ce qu'on m'a rapporté, médiocres.<br />Etonnant, d'autant que, quoique tardivement, le livre sera porté au cinéma...<br />I.K. Surtout, les droits avaient été vendus dans quinze pays d'Europe. Mais les circonstances de mon voyage à Paris sont plus insolites encore. A Tirana, le bruit avait couru que j'étais invité en France à la suite de cette première parution et que le gouvernement albanais m'interdisait de partir. Après un an de rumeur, j'ai été convoqué au Comité central : "Camarade Ismail Kadaré, vous êtes décidé à dire oui à l'invitation française ; la bourgeoisie a commencé de parler de votre livre..." Et je suis donc venu à Paris. Sur place, notre ambassadeur téléphone à mon éditeur. Pour l'informer : "M. Kadaré est là. Quand voulez-vous... ?" Or il s'est entendu répondre : "Mais non, mais pas du tout, nous ne l'avons pas invité." Chaque administration pensait qu'une autre m'avait déjà interdit de sortir ; c'était de l'autosuggestion totale. Tous croyaient que j'étais invité en France et que personne ne me laissait partir. Or je suis venu sans aucune invitation. Je ne l'ai jamais raconté. Incroyable : l'éditeur qui m'avait publié ne voulait pas me rencontrer.<br />Mais vous avez fini par lui rendre visite, à votre éditeur ?<br />I.K. Oui, avec beaucoup de difficultés. Une femme du département étranger d'Albin Michel, Béatrix Blavier, m'a reçu. Elle m'a dit : "Je ne comprends pas. Vous êtes refusé, je ne sais pas pourquoi." Le directeur littéraire à l'époque, c'était Robert Sabatier. Il ne m'a pas rencontré, mais il sait la vérité. C'est Francis Esménard qui m'a appris que mes deux manuscrits avaient été refusés par le comité de lecture. De façon unanime, les lecteurs les avaient jugés sans valeur. Je venais d'un pays qui était une vraie prison. J'étais en liberté conditionnelle. J'aimerais que Robert Sabatier puisse apporter une explication. Par hasard, j'ai vu un autre ambassadeur. Horrifié à l'idée du risque que je courais - Tirana pouvant me faire payer très cher le fait que j'étais venu à Paris sans avoir été invité -, il m'a fait rencontrer à un dîner Pierre Sipriot. Ce dernier, directeur littéraire chez Hachette, m'a demandé quel était mon prochain livre. "Aucun, lui ai-je répondu. Je suis refusé." Il s'est tourné vers l'ambassadeur, avec une expression du type : "Est-ce que ce type est cinglé ?" L'ambassadeur a confirmé : "Non, c'est exact. Ses deux manuscrits ont été refusés." Et Sipriot m'a demandé avec délicatesse : "Pouvez-vous me les donner à lire ?" Après le dîner, nous sommes allés à mon hôtel. Je lui ai remis les deux manuscrits. Quelques jours après, il a téléphoné à l'ambassadeur pour lui dire : "Ils sont excellents. J'achète les deux." C'est ainsi que je suis passé chez Hachette, puis chez Fayard, éditions du groupe Hachette. Mon interlocuteur a été Alex Grall, puis Claude Durand.<br />Dans le cas du Général de l'armée morte, vous attendiez-vous au succès ?<br />I.K. Oui, dans la mesure où il avait été déjà publié dans deux autres pays, en Bulgarie et en Yougoslavie. Il avait été bien accueilli, mais c'est le succès de la traduction en France qui a été déterminant.<br />Avez-vous été associé à l'adaptation pour le cinéma ?<br />I.K. Non. C'était trop dangereux.<br />C'est à cette époque que remonte votre amitié avec Michel Piccoli ?<br />I.K. Oui. En vérité, notre amitié remonte à 1981, alors que le film est sorti après, en 1983.<br />A l'origine, vous vous êtes inspiré d'un aumônier militaire...<br />I.K. Oui. J'en ai fait deux personnages : le général et le prêtre.<br />Dominent déjà les deux rituels fondateurs, selon vous, de la tragédie et de la littérature : le funèbre et le nuptial ?<br />I.K. Oui. Je l'ai fait de façon instinctive, poussé par le bon sens, par l'amour pour la littérature. Même dans la rupture avec l'Union soviétique, dont il est question dans L'hiver de la grande solitude, cette dimension tragique peut être mise en évidence. Quand j'ai vu le dossier, un dossier très politique, je me suis interrogé. Est-ce bon au point de vue artistique ? Ça m'a paru bon. Parce que dans ce huis clos au Kremlin, où se tramait la rupture avec Moscou, régnait bien cette atmosphère shakespearienne. On n'était pas dans l'idéologie, mais dans les passions humaines et, très exactement, dans le crime.<br />Votre nouveau roman, Le dîner de trop, met en scène un certain docteur Gurameto, objet de l'estime, de l'admiration et du soupçon. Il est régulièrement arrêté, interrogé, relâché, puis repris. Le mystère qui entoure la libération des otages, dont il a été l'artisan, il n'en finit pas de le payer. Qu'a-t-il concédé ou monnayé ? Ce docteur Gurameto n'est-il pas un frère jumeau d'Ismail Kadaré ?<br />I.K. Je n'y ai pas songé. Peut-être est-il, et peut-être suis-je, le double de beaucoup d'Albanais qui ont vécu les deux époques, avant et pendant le communisme. Ma situation était très para-doxale. J'étais un écrivain qui vivait dans un pays stalinien. Où j'étais "adoré". D'où ce paradoxe : ou le communisme n'était pas aussi cruel en Albanie qu'on l'a dit, ou je ne devais pas exister. Or ces deux vérités sont exclusives l'une de l'autre. Il n'y a plus qu'à savoir comment j'étais vu par les communistes albanais. En France a paru en 1993 L'automne de la peur (Fayard), un livre du fils de Mehmet Shehu, le Premier ministre albanais tué en décembre 1981 par Enver Hoxha - ou "suicidé". Bashkim Shehu raconte cet épisode. Il remonte à septembre 1981. "Mon père, qui venait de quitter Enver Hoxha, m'a dit aujourd'hui la chose suivante : "Ne va pas chez Ismail Kadaré. Pour nous, c'est un agent de l'Occident."" J'ai quitté l'Albanie en 1990. Je savais bien que j'étais considéré ainsi. C'est désormais établi de façon formelle. Il n'y avait pas pire soupçon que de passer pour un agent de l'Occident mais j'ai continué de vivre et de travailler. J'ai même écrit mes livres les plus courageux : Le palais des rêves, Le firman aveugle, Le concert...<br />Vous étiez surveillé et, parallèlement, vous aviez du prestige en Europe occidentale ?<br />I.K. C'était une double vie. Qu'est-ce que Gurameto a de commun avec ma situation ? C'est le meilleur chirurgien de l'Albanie. C'est une autorité, le pays avait absolument besoin de lui. En même temps, il est soupçonné.<br />Vous êtes-vous inspiré d'une personne réelle ?<br />I.K. Oui. C'était mon voisin. Il s'appelait Vassil Labovitit. Mais, à la différence de mon personnage, Gura- meto, il a eu une mort tranquille.<br />Le dîner de trop comporte une fois encore une touche de surnaturel. Est-ce propre au style d'Ismail Kadaré ?<br />I.K. Ça me vient de façon naturelle. Si on peut utiliser le terme ADN, disons que c'est d'abord et surtout l'ADN de la littérature. J'ai déjà dit publiquement que j'étais inspiré par l'Ecosse. Quand m'a été remis le Man Booker International Prize en 2005, je suis allé en Angleterre. J'ai tout de suite pensé : enfin, je vais voir Cawdor, le château de Macbeth, la première maison qui m'a inspiré pour la littérature. Je savais à quoi m'attendre. Je n'ai pas été déçu. C'est bien un édifice magnifique, magnifique dans ma vision. Shakespeare m'a marqué pour toute la vie, depuis l'enfance. J'ai été heureux de constater que ça n'avait pas changé.<br />Autre trait de votre art : vous préférez suggérer que décrire. En rapportant la rumeur, les on-dit, les chuchotements. Tenez-vous tant à ce brouillard ?<br />I.K. Oui, en effet. Qu'est-ce que la littérature ? Qu'est-ce que l'écrivain ? Un machiniste. Je peux varier les registres, passer de la terre au ciel. Par exemple, dans Froides fleurs d'avril, et j'en étais étonné moi-même, j'ai pu transporter l'action sur l'Olympe. Pour un écrivain, ce n'est pas un problème de fouiller la réalité profonde ou, à l'inverse, de la nier. La littérature est inépuisable par ses sources. L'écrivain fait des choix. De façon instinctive, je sens quand il faut changer de registre. Même la langue joue un rôle. Chaque explication est lacunaire. Chaque explication est une demi-vérité. Je suis obligé de simplifier pour expliquer. Non pas parce que le lecteur ou l'interlocuteur serait incapable de comprendre, mais parce que moi-même je ne puis pas expliquer ! C'est inexplicable jusqu'à la fin. Je ne sais plus qui a dit : "Nous n'aurions pas besoin de la littérature si, par le langage, nous pouvions expliquer." Mais nous avons besoin de la littérature parce que nous n'avons pas besoin d'être clairs jusqu'à la fin. Nous voulons rester dans le brouillard. Nous choisissons nous-mêmes le brouillard parce que c'est une richesse du monde. C'est une chose dans la vie quotidienne, dans la politique, de vouloir la transparence. Mais en littérature, c'en est une autre.<br />Parce que l'intime ne va pas sans brouillard...<br />I.K. Oui, on ne peut pas vivre sans cela.<br />De tous les clichés associés à l'Albanie, lequel vous exaspère le plus ?<br />I.K. La contrevérité la plus répandue : que l'Albanie serait un pays sans culture. A croire que son peuple serait étranger à l'Europe. Or c'est un peuple profondément européen. Je le connais. Il a des défauts. Les Albanais peuvent être vaniteux. Ils reprocheraient volontiers à leur pays de ne pas donner la gloire à tous, parce qu'ils en sont assoiffés.<br />Le code coutumier, dont vous dites qu'il est la véritable Constitution des Albanais, réunit 1 263 articles. Une règle domine : le respect absolu de l'hospitalité. On ne doit ni offenser ni tuer l'hôte et, réciproquement, l'hôte ne peut ni offenser ni tuer celui qui l'accueille.<br />I.K. C'est la loi numéro un. Etait répandue en Albanie l'idée que, deux fois l'an, Dieu peut s'inviter incognito dans n'importe quelle maison.<br />Des contrevérités dont vous avez pu être la cible, laquelle vous chagrine le plus ?<br />I.K. Que l'on ait jugé suspect que, sous la dictature, j'aie pu continuer d'écrire et de publier, quand j'aurais dû sombrer dans la folie. Et, pire encore : que je sois vivant dans un monde où j'aurais dû être mort.<br />Le meurtre de Lin Biao, que venait de recevoir Mao, ou la mort de Mehmet Shehu, le premier serviteur d'Enver Hoxha, illustrent la violation de l'hospitalité. Vous êtes sensible au tragique. Qui, d'après vous, dans la marche du monde, court au sacrifice ? Autrement dit, qui seraient les Agamemnon et les Iphigénie d'aujourd'hui ?<br />I.K. Je ne peux pas répondre. La littérature et la vie sont deux mondes différents, deux mondes en lutte et pas seulement ressemblants. On dit que la littérature est inspirée par la vie : je n'accepte pas cette idée-là. La littérature, c'est autre chose. C'est un monde parallèle, c'est une langue qui, elle-même, est en conflit avec la vie. On ne sait pas. La seule différence, c'est que la littérature ne pourra jamais étouffer la vie. Tandis que la vie, elle, il lui arrive parfois de tuer la littérature.<br /><br /><br />Ismail Kadare: Letërsia dhe jeta, dy botë në luftëNga Philippe Delaroch, “L’Express”Me “Darkën e gabuar” ju kapni numrin 40 të veprave të përkthyera në frëngjisht. Ngjarjet e këtij romani të ri shtjellohen në Gjirokastër, vendlindja juaj. Cili është,<br />Publikuar më back | 20.11.2009<br />Ismail Kadare: Letërsia dhe jeta, dy botë në luftëNga Philippe Delaroch, “L’Express”<br />Me “Darkën e gabuar” ju kapni numrin 40 të veprave të përkthyera në frëngjisht. Ngjarjet e këtij romani të ri shtjellohen në Gjirokastër, vendlindja juaj. Cili është, nën hijen e babait tuaj, faktori që ju ka drejtuar nga letërsia?<br />Në Gjirokastër, babai im kishte trashëguar një shtëpi shumë të madhe, me 10 apo 12 dhoma, me tri kate. Në tërësi një kontradiktë e madhe me gjendjen modeste ekonomike. Ne banonim gjashtë vetë në atë shtëpi me motrën time, vëllanë tim dhe gjyshen. Unë, herë numëroja dy dhoma më shumë, herë dy më pak gjatë rregullimeve. Kishte ambiente të pazëna. Disa ishin të dënuara. Asgjë nuk mund të më ngjallte më shumë frikën dhe imagjinatën sesa dhoma bosh. Imagjinoja fantazma, magji. Kur isha 13 vjeç, më ra në dorë “Makbethi”, isha i tërhequr nga fantazmat, por aspak nga letërsia.<br />“Makbethin” e Shekspirit e keni zbuluar te babai juaj?<br />Jo. Kishte shumë gjëra absurde dhe të panevojshme në Shqipëri. Por jo libra. Ndërsa tek gjyshja ime nga nëna kishte shumë libra të dy llojeve: libra perëndimorë, mes tyre edhe “Makbethi”, dhe libra orientalë.<br />A ju ka inkurajuar familja të lexoni?<br />Babai im kishte respekt për librat, por ai, as më ka nxitur, as më ka shkurajuar. Gjëja e vetme që ai më ka thënë njëherë ishte: “Mos përdor kurrë emrin tim!” Duke dashur të imitoj të madhin Nikolaevič<br />Tolstoi, dërgova poezinë time të parë tek gazeta e qytetit. E kisha nënshkruar Halit Kadare. Poezia ishte idiote. Gazeta u tall me të. “Në nënshkrimin Halit Kadare, ne kemi lexuar poezinë tënde. Një këshillë: Mësoni gjuhën para se të shkruani.”<br />Sa vjeç ishit?<br />Isha 11 vjeç. Artikulli u botua në 1947. Babai im nuk u ndje mirë. Në kafe njerëzit mendonin se ai ishte autori i vërtetë i poezisë. Ai më tha: “Bëj ç’të duash, por mos përdor kurrë emrin tim.” “Makbethi” nuk ka qenë gjëja e parë që kam lexuar. Në çdo rast ajo është vepra që më ka bërë më shumë përshtypje. Magjistari, ndrikulla, fantazma...<br />Cilët autorë zbuluat pas Shekspirit?<br />Romantikët gjermanë, mes të cilëve Gëten, që kishte diçka misterioze. “Ishullin e Thesarit” e Stevenson dhe romancierët shqiptarë që i ngjanin: sentimentalë, me aventura. Doja shumë një shkrimtar francez, Michel Zevaco, që ka shkruar “Urën e psherëtimave”. Lexoja me gëzim, duke kërkuar atmosferat misterioze, epike, pa bërë ndonjë përzgjedhje. Pastaj kjo u kombinua me letërsinë sovjetike që kishte nisur të përkthehej. Mbaj mend se kam lexuar “Nënën” e Gorkit, e përkthyer në shqip në kohën e Mbretërisë. Ishte në modë në këtë kohë. Më është dukur katastrofike.<br />Nuk e keni pasur të vështirë ta pëlqeni Gogolin?<br />Gogolin fatkeqësisht e kam filluar nga leximi i veprave të thjeshta si “Taras Boulba”.<br />Jo nga “Shpirtrat e vdekur”?<br />Jo. Unë dhe shokët e mi ishim 12-vjeçarë. Kam shkruar diçka diku. Ne kishin shije thuajse fizike. Por në këtë letërsi sovjetike nuk kishte mistere, as fantazma, asgjë. Për shembull nuk e kam dashur aspak “Ana Kareninën” e Tolstoit, sepse nuk kishte mister. Ja pse në përgjithësi fëmijët nuk e pëlqejnë letërsinë realiste.<br />Në vokacionin tuaj gratë në të zeza të Gjirokastrës kanë pasur një rol, ato që bënin kronikën e të përditshmes dhe të legjendave, me një gjuhë të përsosur...<br />Absolutisht! Gjirokastra kishte të gjitha mangësitë e një qyteti province me diçka të veçantë: një marrëzi e çuditshme, në përmasë donkishoteske. Plakat flisnin për gjithçka, që nga politika dhe strategjitë globale, thashethemet e qytetit, skandalet e vogla dhe mashtrimet... Ato ishin të interesuara për gjithçka ndodhte në botë. Greqia dhe Italia ishin në luftë. Të gjendur mes të dyjave, ne ishim të detyruar të interesoheshim për konfliktin. Musolini erdhi shumë herët në Shqipëri. Ne kishim parë ushtrinë italiane të ngrinte flamurin e saj. Dy javë më pas ishte radha e ushtrisë greke. Dy javë më vonë, rishfaqeshin italianët me muzikën e tyre, banketet e tyre. Dhe kishte shumë lëvizje në aeroportin ushtarak, i cili bombardohej rregullisht.<br />Në moshën 18-vjeçare ju nisët studimet për letërsi në Universitetin e Tiranës. A kishit ju një projekt për t’u bërë një shkrimtar?<br />Unë tashmë isha një shkrimtar. E kam botuar librin tim të parë, kur isha akoma nxënës, 17 vjeç: “Frymëzime djaloshare”. Ishte shtëpia botuese që e zgjodhi këtë titull.<br />Një fiksion?<br />Jo! Ishin poezi. Shkruaja po ashtu edhe prozë. Në fakt gjatë komunizmit e kanë tepruar me rolin “sublim” të poezisë. Të gjitha vendet socialiste rrekeshin të nënvizonin kontrastin me Perëndimin që nuk e donte poezinë.<br />Në Moskë ju studiuat në Institutin Gorki. Çfarë prisnit?<br />Kishte një lloj miti në kampin socialist që donte të thoshte se kjo ishte shkolla më e mirë dhe e vetmja për letërsinë në botë. Ajo gjendej në një vend shumë të mirë të Moskës, në qendër. Gjëja më interesante për mua është se atje studiohej letërsia “dekadente”. Mirëpo ëndrra ime ishte të kisha mundësi të njihja letërsinë perëndimore, dekadente. Ishte hera e parë që lexoja Kafkën, Xhojsin etj., etj.<br />Dekadente, kështu e cilësonit?<br />Flitej për modernizëm perëndimor. Hrushovi ishte në pushtet. Ishte një periudhë e quajtur liberale. Hrushovi u tregua progresist. Ai lejoi publikimin e letërsisë perëndimore, me kusht që botuesi të publikonte për çdo vepër një hyrje, ku kritikonte veprën, me qëllim që lexuesit të dinin që bëhej fjalë për një letërsi, me të cilën vendet socialiste nuk ishin plotësisht dakord. Por, meqenëse ajo ishte shumë e njohur në botë, duhej botuar. Direktiva bënte shumë zhurmë. Duke më konsideruar një poet të ndryshëm dhe interesant, shtëpia ime botuese dëshironte të më botonte. Një ditë, përkthyesi im, poeti David Samoilov, një mik, kujtimet e të cilit do të shfaqeshin më vonë te shtëpia Fayard, më thotë: “Shiko, kam lajme shumë të këqija. Shtëpia botuese do të të botojë me një kusht të vetëm: që unë të shkruaj një hyrje, ku të tregohej distancë. Dëgjo, kjo do të jetë një gjë shumë e keqe për ty, do të të ndjekë gjithë jetën, mos e bëj”. Isha shumë i zemëruar me të dhe i thashë: “Si guxon ti të heqësh dorë?”<br />Hyrje ku tregohej distancë, kjo do thotë se ju po përfshiheshit tek armiqtë...?<br />Po, kisha kaluar në botën tjetër. David Samoilov më tha: “Ti je i çmendur”. Që nga grindja unë i kam thënë: “Dëgjo, unë do të shkoj vetë në shtëpinë botuese. Do t’i them atyre të shkruajnë çfarë të duan për mua, por nuk duhet të pengojnë daljen e librit!” Ai më ka marrë disa herë në telefon, nëse kisha reflektuar. Ai ishte më i ashpër me mua, ngaqë më donte shumë. Më në fund ai pranoi. Ai ka vuajtur shumë më vonë për këtë. E ka shkruar në kujtimet e tij: “I kam njohur pothuajse të gjithë shkrimtarët shqiptarë. Në fund kam njohur Ismail Kadarenë...” Me këtë shënim: “Ky kapitull nuk ka zhvillim”. Nuk dinte si ta shpjegonte. Pasi kishte nisur, duke mbështetur idenë se shkrimet e Kadaresë ishin të infektuara nga modernizmi perëndimor, e kishte prerë dhe kishte turp për këtë gjë.<br />Samoilov ju ka përgatitur të përballeni me atë që ju do të jetonit, kur të ktheheshit në Shqipëri?<br />E vërteta është se Tirana u prish me Moskën. Hoxha, (Sekretari i Parë i partisë), trembej se Hrushovi do të sillte frymën liberale në Shqipëri.<br />Hrushovi i shëmbëllente Gorbaçovit...?<br />Absolutisht. Hoxha i kishte bërë mirë llogaritë. Më parë ai do ta kishte të pamundur të dilte kundër Bashkimit Sovjetik. Ishte gjëja më e pabesueshme për të.<br />Duke studiuar në Moskë, ju patët dyshim mbi vokacionin tuaj prej shkrimtari?<br />Provoja një lloj pështirosjeje, jo për shkak të arsyeve ideologjike apo politike, sepse unë kisha bërë zgjedhjen time tashmë, por për arsye krenarie. Shkrimtarët sovjetikë, pjesa më e madhe, i ngjanin udhëheqësve, sekretarëve të partive, ata mbanin kasketë. Vajzat nuk i donin. Në hapësirën sovjetike apo komuniste udhëheqësit ishin qeniet me antierotike të botës. Unë nuk mund të pranoja të asimilohesha nga kjo gjë. Në Institutin Gorki, në qendër të Moskës, ishte e lehtë të lidheshe me vajzat ruse. Unë nuk e doja përçmimin e atyre. Pak “antisovjetikë”, veçanërisht moskovitet e origjinës çifute, e pëlqenin shoqërinë me studentë të huaj. Ato flisnin më lirshëm. Më moderne, pak shik, më të guximshme. Ato e flaknin tej propagandën sovjetike vulgare.<br />Sapo u kthyet në Tiranë, ju do të pranonit gjendjen e shkrimtarit?<br />Në Shqipëri, në fillim unë kisha një nostalgji të tmerrshme. Në Moskë ti je i huaj, ti je student, ti je i lirë dhe fillon të bësh nuk ka rëndësi se çfarë. Unë jam ndjerë plotësisht i lirë në një kryeqytet me 8 milionë banorë. Ndërkohë që në qytetin e vogël të Tiranës, ku gjithkush spiunon tjetrin, gjendja ishte absolutisht ndryshe. Ndjehesha shumë keq. Në Moskë, në moshën 22-vjeçare kisha shkruar një roman, që shkonte saktësisht kundër mësimeve të marra në Institutin Gorki: “Qyteti pa reklama”.<br />A mësonte realizmi socialist virtytin e gabimeve pozitive? Unë jepja një imazh të përmbysur: Iu jepja çmim vetëm gabimeve negative. A duhej të kremtonim gëzimin e jetës? Në të kundërt, unë përshëndesja trishtimin e pafundmë të jetës. Me “Gjeneralin e ushtrisë së vdekur”, roman që më bëri të njohur, do të shënoja, pa qenë shumë i guximshëm, një “disidencë” të vogël, duke këmbëngulur mbi shiun, trishtimin, gjërat pa gëzim të jetës...<br />Në ç’rrethana e keni takuar Enver Hoxhën?<br />E kam takuar në vitet ‘60, pak sekonda, me rastin e kremtimit të përvjetorit të tij me Lidhjen e Shkrimtarëve. Kishte 30 apo 40 njerëz. Pastaj një ditë të 1970 apo 1971, duhej të shkoja tek Arkivat e Shtetit për t’u konsultuar me procesverbalet e mbledhjes së Moskës. Gruaja e Enver Hoxhës ishte drejtoresha e dokumentacionit të Arkivave. Ajo m’u lut të shkoja në shtëpinë e tyre. Shkova atje bashkë me gruan time. Pimë kafe, për të parën dhe të fundit herë. Ka 40 vjet. Në 1983 apo 1984 autoritetet iu kërkuan atyre që e kishin takuar të bënin portretin e tij. Një kurth: Gjithë bota e dinte që ai do ta lexonte. Si të gjithë, unë e bëra dhe teksti u botua. Nuk kërkova ta mikloj. E kam përshkruar pothuaj në mënyrë origjinale.<br />Portreti i tij me disa fjalë?<br />Të gjithë thanë që ishte i bukur. Në fakt ishte një burrë i madh dhe i bukur, elegant, një aktor autentik, që dinte të pëlqente. Gjatë takimit ne kujtuam Gjirokastrën, Sokakun e të Marrëve, që kufizon shtëpinë e tij të lindjes me timen, zonjat e vjetra etj. Në dy orë e gjysmë, në mos tri, që zgjati ky takim, unë fola dy apo tri minuta. Ai i tregonte shumë mirë gjërat. Donte të më bindte që ishte një intelektual i madh.....<br />Dhe që i sundonte të gjithë?<br />Në fakt, detaji i fshehtë që injorohej në atë kohë ishte se ai donte të përfitonte nga publikimi i veprave të mia në Francë për të mos më mbyllur aty dhe të publikonte të tijat. Kjo shpjegon atë pse ai ishte shumë i vëmendshëm me mua. Më e pabesueshmja është dhurata që ai më ka bërë: Veprën e plotë të Balzakut në frëngjisht, të botuar nga shtëpia botuese SEUIL. “Jua ofroj Ismail Kadare. Jo për t’ju influencuar apo për t’ju nxitur të shkruani për letërsinë klasike, realiste, por sepse unë jam i një shkolle tjetër, i një brezi tjetër”. Ai që i kishte çuar njerëzit në plumb për shumë më pak se kaq! Kur mendon për poetët e akuzuar se kanë bërë letërsi moderne. Dhe ai më dhuron Balzakun!<br />Çfarë keni mësuar nga udhëtimi juaj në 1967 në Kinën e Maos?<br />Ishte kulmi i Revolucionit Kulturor. U prita në mënyrë të veçantë në Shangai nga Lidhja e Shkrimtarëve kinezë. “Shkëmbimi” jonë i ideve kapi kulmin e të qenit qesharakë. “Letërsia duhet të jetë në shërbim të popullit”, - thonë ata. Kisha parashikuar të flisja për një tragjedi të Shekspirit, “Otellon”. I këshilluar, kryetari i shkrimtarëve revolucionarë më refuzoi: “Otello është një vepër dekadente, që nuk iu mëson asgjë kinezëve”. Atëherë unë thashë: “Ç’mendoni ju për Don Kishtoni e Servantesit?” Pati një hezitim. Vetëm “përbindëshat”, borgjezët e njohin. Në fund, Komiteti i shkrimtarëve revolucionarë dha një vendim: “Ne jemi kundër Don Kishotit të Servantesit. Është një kalorës që nuk mund të frymëzojë rininë kineze, e cila i përket revolucionit. Ajo nuk ka të bëjë fare me një kalorës të krisur”.<br />Kur u kthyet në Shqipëri, a treguat për këto?<br />Jo, nuk shkrova asgjë.<br />Në Francë, “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” u botua më 1970. Cili është përkthyesi juaj i parë?<br />Është Jusuf Vrioni. Ai nisi të më përkthejë rastësisht. Është thënë kudo që shteti shqiptar organizonte përkthimin e veprave të mia. Kjo është një akuzë idiote. Jusuf Vrioni, që ka njohur burgun, ka përkthyer veprat e mia nga entuziazmi. Ai vdiq në vitin 2001. Aktualisht mua më përkthen Tedi Papavrami, një violinist virtuoz.<br />Cili është botuesi francez?<br />Albin Michel. Kam një kujtim të mirë, sepse është botuesi im i parë dhe një kujtim të keq, sepse befas ata refuzuan të më botojnë. Vendim i çuditshëm. Nuk e kam kuptuar asnjëherë. As sot. Ata refuzuan dy dorëshkrime njëri pas tjetrit, “Daullet e shiut” dhe “Kronikë në gur”, të gjykuara, me aq sa më thanë, si mediokre. E çuditshme, ndërkohë që, ndonëse me vonesë, libri do të bëhej film... Sidomos, të drejtat ishin shitur në 15 vende të Evropës. Por rrethanat e udhëtimit tim në Paris janë edhe më të çuditshme akoma. Në Tiranë, zhurma kishte plasur se unë isha ftuar në Francë me rastin e këtij botimi të parë dhe që qeveria shqiptare më kishte ndaluar të shkoja. Pas një viti thashethemesh unë u thirra në Komitetin Qendror: “Zoti Ismail Kadare, ju jeni i vendosur t’i thoni po ftesës franceze, borgjezia ka nisur të flasë për librin tënd....”. Dhe unë erdha në Paris. Aty, ambasadori jonë i telefonoi botuesin tim për ta informuar: “Zoti Kadare është këtu. Kur dëshironi ju...?” Por ai u dëgjua të përgjigjej: “Jo, jo, aspak, ne nuk e kemi ftuar”. Çdo administratë mendonte se një tjetër më kishte ndaluar tashmë të dilja, ishte autosugjestion i plotë. Të gjithë besonin se isha këtu a në Francë dhe që askush nuk më linte të dilja. Por unë erdha pas një ftese. Nuk e kam treguar asnjëherë. E pabesueshme: Botuesi që kishte publikuar veprën time nuk donte të më takonte.<br />Por ju arritët t’i bënit vizitë botuesit tuaj?<br />Po, me shumë vështirësi. Një grua e Departamentit të Jashtëm të Albin Mishel, Beatrice Blavier, më priti. Ajo më tha: “Nuk e kuptoj, ju kanë refuzuar. Unë nuk e di përse”. Drejtori letrar në atë kohë ishte Robert Sabatier. Ai nuk më takoi. Por ai tha të vërtetën. Franciz Esmenard ishte ai që më tregoi se dy dorëshkrimet e mia ishin refuzuar nga Komiteti letrar. Në mënyrë unanime, anëtarët e Komitetit i kishin gjykuar të pavlera. Unë vija nga një vend që ishte një burg i vërtetë. Isha në liri me kusht. Doja që Robert Sabatier të më jepte një shpjegim. Rastësisht unë pashë një ambasador tjetër. I tmerruar nga ideja e rrezikut që më kanosej, Tirana mund të më bënte ta paguaja shumë shtrenjtë faktin që kisha ardhur në Francë i paftuar, ai më mundësoi të takoja në një darkë Piere Sipriot. Ky i fundit, drejtor letrar tek Hachette, më pyeti se cili ishte libri im i ardhshëm. Asnjëri, iu përgjigja. Mua më kanë refuzuar. Ai u kthye nga ambasadori me një shprehje të tipit: “A është ky tip i goditur”. Ambasadori konfirmoi: “Jo, dy dorëshkrimet e tij janë refuzuar”. Sipriot më pyeti me delikatesë: “A mund të m’i jepni t’i lexoj”. Pas darkës ne shkuam në hotelin tim. Unë i dhashë dorëshkrimet e mia. Disa ditë më parë ai telefonoi ambasadorin, duke i thënë: “Ato janë të mrekullueshme, do t’i blej të dyja”. Kështu unë kalova tek botimet e grupit Hachette, pastaj te Fayard. Ndërmjetës ka qenë Alex Grall, pastaj Claude Durant.<br />Në rastin e “Gjeneralit të ushtrisë së vdekur” ju prisnit sukses?<br />Po, në kuptimin që ai tashmë ishte botuar në dy vende të tjera, në Bullgari dhe Jugosllavi. Ishte pritur mirë, por është suksesi i përkthimit në Francë që ka qenë përcaktues.<br />A jeni i përfshirë në adoptimin për kinema?<br />Jo, është shumë e rrezikshme.<br />Është kjo koha kur ju forcuat miqësinë tuaj me Michele Piccoli?<br />Po. Në të vërtetë miqësia jonë nis në 1981, kur filmi doli. Pastaj në 1983.<br />Në origjinë ju jeni i frymëzuar nga një murg, një ushtarak..<br />Po, kam bërë dy personazhe, gjeneralin dhe priftin.<br />Dominojnë tashmë dy rituale thelbësore të tragjedisë dhe të letërsisë, sipas jush: Funebrja dhe martesorja?<br />Po, unë e kam bërë në mënyrë instiktive, i shtyrë nga sensi i mirë, nga dashuria për letërsinë. Madje, në thyerjen e Bashkimit Sovjetik, që ishte çështje në “Dimrin e vetmisë së madhe”, ky dimension tragjik ndoshta është vënë në dukje. Kur kam parë dosjen, një dosje shumë politike, kam pyetur veten: “A është kjo e bukur në pikëpamje artistike?”. Më është dukur e bukur, më është dukur e mirë. Sepse pas 12 minutave në Kremlin, ku ngjizej thyerja me Moskën, mbretëronte pikërisht kjo atmosferë shekspiriane. Nuk ishte në ideologji, por në pasionet njerëzore, dhe saktësisht tek krimi.<br />Romani juaj i ri, “Darka e gabuar”, vë në skenë njëfarë doktor Gurameto, objekt vlerësimi, admirimi dhe dyshimi. Ai arrestohet rregullisht, pyetet, lirohet, pastaj ri-arrestohet. Misteri që rrethon lirimin e pengjeve, artizan i të cilit ka qenë ai, nuk përfundon pa e paguar. Çfarë i kanë dhënë apo këmbyer? A mos doktor Gurameto është një vëlla binjak i Kadaresë?<br />Nuk e kam menduar. Ndoshta është, ndoshta jam unë. Dyshimi i shumë shqiptarëve që kanë jetuar në dy epoka, para dhe pas komunizmit. Gjendja ime ishte shumë paradoksale. Unë isha një shkrimtar që jetoja në një vend stalinist, ku isha i “adhuruar”, nga ku kemi paradoksin, ose komunizmi nuk ishte kaq mizor në Shqipëri, sa ç’thuhej, ose unë nuk duhej të ekzistoja. Këto dy të vërteta janë përjashtuese ndaj njëra-tjetrës. Nuk ka asgjë për të ditur se si unë jam parë nga komunistët shqiptarë. Në Francë është botuar në 1993 “Vjeshta e ankthit”, një libër i të birit të Mehmet Sheut, kryeministri shqiptar i vrarë në 1981 nga Enver Hoxha apo i “vetëvrarë”. Bashkim Shehu e tregon këtë episod. Ai shkon në shtator 1981. “Babai im, që sapo ishte ndarë me Enver Hoxhën, më tha sot: “Mos shko tek Ismail Kadare. Për ne është një agjent i Perëndimit”. Unë u largova nga Shqipëria në 1990. Unë e dija shumë mirë që isha konsideruar kështu. Që prej asaj kohe kjo gjë tashmë është e qartë dhe formalisht. Nuk kishte dyshim më të keq se sa të cilësoheshe agjent i Perëndimit, por unë kam vazhduar të punoj dhe jetoj. Unë kam shkruar madje librat e mi më me kurajë: “Pallati i ëndrrave”, “Qorrfermani”, “Koncerti....”<br />Ju ishit i mbikëqyrur dhe paralelisht ju kishit prestigj në Evropën Perëndimore?<br />Ishte një jetë e dyfishtë. Çfarë ka Gurameto të përbashkët me gjendjen time? Është kirurgu më i mirë i Shqipërisë. Është një autoritet. Vendi kishte shumë nevojë për të. Në të njëjtën kohë ai ishte i dyshuar.<br />A jeni inspiruar ju nga një person real?<br />Po, ishte fqinji im. Ai quhej Vasil Laboviti. Por në ndryshim nga personazhi im Gurameto, ai pati një vdekje të qetë.<br />“Darka e gabuar” ka njëherazi edhe një prekje mbinatyrore. A është kjo bash pjesë e stilit të Kadaresë?<br />Më ka ndodhur në mënyrë të natyrshme. Nëse do të përdornim termin ADN, le të themi që është ADN e letërsisë. E kam thënë tashmë publikisht që isha i frymëzuar nga Skocia. Kur m’u dha çmimi Man Booker Internacional në 2005, shkova në Angli. Përnjëherë e mendova: Më në fund do shkoj të shoh Cawdor, kështjellën e Makbethit, shtëpinë e parë që më ka frymëzuar për letërsinë. E dija çfarë më priste. Nuk u zhgënjeva. Është një ndërtesë e mrekullueshme në vizionin tim. Shekspiri më ka lënë shenjë për gjithë jetën, që prej fëmijërisë. Isha i lumtur të konstatoja se kjo nuk kishte ndryshuar.<br />Në gjurmët e artit tuaj: Ju do të parapëlqenit të sugjeronit se sa të përshkruanit, duke pasqyruar thashetheme, të quajturat mërmërima. A mbaheni ju shumë në këtë mjegull?<br />Po në fakt. Çfarë është letërsia, ç’është shkrimtari? Unë mund të ndryshoj regjistrat, të kaloj nga toka në qiell. Për shembull, në “Lulet e ftohta të marsit”, dhe unë jam befasuar vetë, kam mundur ta çoj veprimin mbi Olimp. Për një shkrimtar ky nuk është një problem që ta shohë realitetin me thellë apo në të kundërt, ta mohojë. Letërsia është e pashtershme në burimet e saj. Shkrimtari bën zgjedhjet. Në mënyrë instiktive e ndjej kur duhet të ndryshojë regjistri. Edhe gjuha luan një rol. Çdo shpjegim është i papërsosur. Çdo shpjegim është një gjysmë e vërtetë. Jam i detyruar të thjeshtoj për të shpjeguar. Jo sepse lexuesi apo bashkëbiseduesi është i paaftë të kuptojë, por sepse unë vetë nuk mund të shpjegoj! Është e pashpjegueshme deri në fund. Nuk e di më kush ka thënë: “Ne nuk do të kemi më nevojë për letërsinë, nëse me anë të gjuhës ne do të mund të shpjegohemi”. Por ne kemi nevojë për letërsinë, sepse ne nuk kemi nevojë të jemi të qartë deri në fund. Ne duam të rrimë në mjegull. E zgjedhim ne vetë mjegullën, sepse ajo është një pasuri e botës. Është një gjë në jetën e përditshme, në politikë, të duash transparencën. Por në letërsi është një gjë tjetër.<br />Sepse intimja nuk shkon pa mjegullën....<br />Po, ne nuk mund të jetojmë pa të.<br />Nga të gjitha klishetë bashkangjitur Shqipërisë, cila ju dëshpëron më shumë?<br />Kontroversiteti më i përhapur: “Që Shqipëria është një vend pa kulturë”. Të besosh se populli i saj është i huaj për Evropën apo është një popull thellësisht evropian. Unë e njoh. Ka mangësi. Shqiptarët mund të jenë vanitozë. Ata e qortojnë vullnetarisht vendin e tyre se nuk iu ka dhënë lavdinë në gjithçka, sepse ata janë të etur për këtë gjë.<br />Kodi zakonor, për të cilin thoni se është Kushtetuta e vërtetë e shqiptarëve, përmban 1263 nene. Një rregull sundon: “Respekt absolut për mikpritjen. Nuk duhet as ta fyesh, as ta vrasësh të zotin e shtëpisë dhe ndërsjelltas ai nuk mundet as ta ofendojë dhe as ta vrasë atë që pret..”<br />Ky është ligji numër një. Ishte përhapur ideja në Shqipëri se dy herë në vit, Zoti mund të jetë i ftuar, nuk ka rëndësi se në cilën shtëpi.<br />Nga kontroversat, prej të cilave ju mund të keni qenë objektiv, cila prej tyre ju trishton më shumë?<br />Që jam gjykuar i dyshimtë, që në diktaturë të kem mundur të vazhdoj të shkruaj dhe publikoj, kur kisha dashur të bija në çmenduri. Dhe më keq akoma: “që të jem i gjallë në një botë ku do të duhet të isha i vdekur.<br />Vdekja e Lin Biaos, që do të zinte vendin e Maos apo vdekja e Mehmet Shehut, shërbëtori i parë i Hoxhës, ilustrojnë dhunën e mikpritjes. Ju jeni i ndjeshëm ndaj tragjikes. Cili, sipas jush, në të ecurën e botës vrapon për te sakrifica? E thënë ndryshe, cilët do të jenë Agamemonët dhe Ifigjenitë e sotëm?<br />Nuk mund të përgjigjem. Letërsia dhe jeta janë dy botë të ndryshme, dy botë në luftë dhe jo vetëm të ngjashme. Thuhet se letërsia frymëzohet nga jeta: unë nuk e pranoj këtë ide. Letërsia është një gjë tjetër. Është një botë paralele, është një gjuhë që, ajo vetë, është në konflikt me jetën. Nuk dihet. Ndryshimi i vetëm është që letërsia nuk do të mundet kurrë t’i zërë frymën jetës. Ndërsa ajo, jeta, arrin kudo ta vrasë letërsinë.<br /></div>herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-11118633292729286582008-06-06T08:44:00.000+02:002009-01-06T08:44:54.585+01:00<a title="View (Par)Etimology and History on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/9568171/ParEtimology-and-History" style="margin: 12px auto 6px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block; text-decoration: underline;">(Par)Etimology and History</a> <object codebase="http://download.macromedia.com/pub/shockwave/cabs/flash/swflash.cab#version=9,0,0,0" id="doc_642942668481335" name="doc_642942668481335" classid="clsid:d27cdb6e-ae6d-11cf-96b8-444553540000" align="middle" height="500" width="100%"> <param name="movie" value="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=9568171&access_key=key-1zpqvxter9kx8b231khy&page=1&version=1&viewMode="> <param name="quality" value="high"> <param name="play" value="true"> <param name="loop" value="true"> <param name="scale" value="showall"> <param name="wmode" value="opaque"> <param name="devicefont" value="false"> <param name="bgcolor" value="#ffffff"> <param name="menu" value="true"> <param name="allowFullScreen" value="true"> <param name="allowScriptAccess" value="always"> <param name="salign" value=""> <embed src="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=9568171&access_key=key-1zpqvxter9kx8b231khy&page=1&version=1&viewMode=" quality="high" pluginspage="http://www.macromedia.com/go/getflashplayer" play="true" loop="true" scale="showall" wmode="opaque" devicefont="false" bgcolor="#ffffff" name="doc_642942668481335_object" menu="true" allowfullscreen="true" allowscriptaccess="always" salign="" type="application/x-shockwave-flash" align="middle" height="500" width="100%"></embed> </object> <div style="margin: 6px auto 3px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 12px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block;"> <a href="http://www.scribd.com/upload" style="text-decoration: underline;">Publish at Scribd</a> or <a href="http://www.scribd.com/browse" style="text-decoration: underline;">explore</a> others: <a href="http://www.scribd.com/browse?c=21-science" style="text-decoration: underline;">Science</a> <a href="http://www.scribd.com/tag/albanian%20renascence" style="text-decoration: underline;">albanian renascence</a> <a href="http://www.scribd.com/tag/etimolgy" style="text-decoration: underline;">etimolgy</a> </div>herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-68138291784892778912008-12-06T15:04:00.001+01:002008-12-06T15:04:01.114+01:00<a title="View Historianet e Himares, Zonja Dhe Doktori-nga Kristaq Jorgji document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/8567654/Historianet-e-Himares-Zonja-Dhe-Doktoringa-Kristaq-Jorgji" style="margin: 12px auto 6px; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; display: block; text-decoration: underline;">Historianet e Himares, Zonja Dhe Doktori-nga Kristaq Jorgji</a> <object codebase="http://download.macromedia.com/pub/shockwave/cabs/flash/swflash.cab#version=9,0,0,0" id="doc_83472335286934" name="doc_83472335286934" classid="clsid:d27cdb6e-ae6d-11cf-96b8-444553540000" align="middle" height="500" width="100%"> <param name="movie" value="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=8567654&access_key=key-ipmoewdqoy3so8h6f02&page=1&version=1&viewMode="> <param name="quality" value="high"> <param name="play" value="true"> <param name="loop" value="true"> <param name="scale" value="showall"> <param name="wmode" value="opaque"> <param name="devicefont" value="false"> <param name="bgcolor" value="#ffffff"> <param name="menu" value="true"> <param name="allowFullScreen" value="true"> <param name="allowScriptAccess" value="always"> <param name="salign" value=""> <embed src="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=8567654&access_key=key-ipmoewdqoy3so8h6f02&page=1&version=1&viewMode=" quality="high" pluginspage="http://www.macromedia.com/go/getflashplayer" play="true" loop="true" scale="showall" wmode="opaque" devicefont="false" bgcolor="#ffffff" name="doc_83472335286934_object" menu="true" allowfullscreen="true" allowscriptaccess="always" salign="" type="application/x-shockwave-flash" align="middle" height="500" width="100%"></embed> </object> <div style="margin: 6px auto 3px; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 12px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; display: block;"> <a href="http://www.scribd.com/upload" style="text-decoration: underline;">Publish at Scribd</a> or <a href="http://www.scribd.com/browse" style="text-decoration: underline;">explore</a> others: </div>herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-62402024512005896492008-12-06T15:04:00.000+01:002008-12-06T15:04:00.572+01:00<a title="View Historianet e Himares, Zonja Dhe Doktori-nga Kristaq Jorgji document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/8567654/Historianet-e-Himares-Zonja-Dhe-Doktoringa-Kristaq-Jorgji" style="margin: 12px auto 6px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block; text-decoration: underline;">Historianet e Himares, Zonja Dhe Doktori-nga Kristaq Jorgji</a> <object codebase="http://download.macromedia.com/pub/shockwave/cabs/flash/swflash.cab#version=9,0,0,0" id="doc_83472335286934" name="doc_83472335286934" classid="clsid:d27cdb6e-ae6d-11cf-96b8-444553540000" align="middle" height="500" width="100%"> <param name="movie" value="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=8567654&access_key=key-ipmoewdqoy3so8h6f02&page=1&version=1&viewMode="> <param name="quality" value="high"> <param name="play" value="true"> <param name="loop" value="true"> <param name="scale" value="showall"> <param name="wmode" value="opaque"> <param name="devicefont" value="false"> <param name="bgcolor" value="#ffffff"> <param name="menu" value="true"> <param name="allowFullScreen" value="true"> <param name="allowScriptAccess" value="always"> <param name="salign" value=""> <embed src="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=8567654&access_key=key-ipmoewdqoy3so8h6f02&page=1&version=1&viewMode=" quality="high" pluginspage="http://www.macromedia.com/go/getflashplayer" play="true" loop="true" scale="showall" wmode="opaque" devicefont="false" bgcolor="#ffffff" name="doc_83472335286934_object" menu="true" allowfullscreen="true" allowscriptaccess="always" salign="" type="application/x-shockwave-flash" align="middle" height="500" width="100%"></embed> </object> <div style="margin: 6px auto 3px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 12px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block;"> <a href="http://www.scribd.com/upload" style="text-decoration: underline;">Publish at Scribd</a> or <a href="http://www.scribd.com/browse" style="text-decoration: underline;">explore</a> others: </div>herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-73615830948753114172008-06-20T10:05:00.000+02:002008-12-02T10:05:48.630+01:00<a title="View The Linguistic Idioms of Epirus-Himara Case-A document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/8589772/The-Linguistic-Idioms-of-EpirusHimara-CaseA" style="margin: 12px auto 6px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block; text-decoration: underline;">The Linguistic Idioms of Epirus-Himara Case-A</a> <object codebase="http://download.macromedia.com/pub/shockwave/cabs/flash/swflash.cab#version=9,0,0,0" id="doc_814562994489958" name="doc_814562994489958" classid="clsid:d27cdb6e-ae6d-11cf-96b8-444553540000" align="middle" height="500" width="100%"> <param name="movie" value="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=8589772&access_key=key-2bnf3q5a0yqu2b5l9ge9&page=1&version=1&viewMode="> <param name="quality" value="high"> <param name="play" value="true"> <param name="loop" value="true"> <param name="scale" value="showall"> <param name="wmode" value="opaque"> <param name="devicefont" value="false"> <param name="bgcolor" value="#ffffff"> <param name="menu" value="true"> <param name="allowFullScreen" value="true"> <param name="allowScriptAccess" value="always"> <param name="salign" value=""> <embed src="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=8589772&access_key=key-2bnf3q5a0yqu2b5l9ge9&page=1&version=1&viewMode=" quality="high" pluginspage="http://www.macromedia.com/go/getflashplayer" play="true" loop="true" scale="showall" wmode="opaque" devicefont="false" bgcolor="#ffffff" name="doc_814562994489958_object" menu="true" allowfullscreen="true" allowscriptaccess="always" salign="" type="application/x-shockwave-flash" align="middle" height="500" width="100%"></embed> </object> <div style="margin: 6px auto 3px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 12px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block;"> <a href="http://www.scribd.com/upload" style="text-decoration: underline;">Publish at Scribd</a> or <a href="http://www.scribd.com/browse" style="text-decoration: underline;">explore</a> others: </div>herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-27892060864670882272008-06-20T11:15:00.000+02:002008-11-27T11:16:19.637+01:00<a title="View Albanian literature in Greek script document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/86997/Albanian-literature-in-Greek-script-" style="margin: 12px auto 6px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block; text-decoration: underline;">Albanian literature in Greek script </a> <object codebase="http://download.macromedia.com/pub/shockwave/cabs/flash/swflash.cab#version=9,0,0,0" id="doc_527537229825440" name="doc_527537229825440" classid="clsid:d27cdb6e-ae6d-11cf-96b8-444553540000" align="middle" height="500" width="100%"> <param name="movie" value="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=86997&access_key=8zgwge5wkvl9z&page=1&version=1&viewMode="> <param name="quality" value="high"> <param name="play" value="true"> <param name="loop" value="true"> <param name="scale" value="showall"> <param name="wmode" value="opaque"> <param name="devicefont" value="false"> <param name="bgcolor" value="#ffffff"> <param name="menu" value="true"> <param name="allowFullScreen" value="true"> <param name="allowScriptAccess" value="always"> <param name="salign" value=""> <embed src="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=86997&access_key=8zgwge5wkvl9z&page=1&version=1&viewMode=" quality="high" pluginspage="http://www.macromedia.com/go/getflashplayer" play="true" loop="true" scale="showall" wmode="opaque" devicefont="false" bgcolor="#ffffff" name="doc_527537229825440_object" menu="true" allowfullscreen="true" allowscriptaccess="always" salign="" type="application/x-shockwave-flash" align="middle" height="500" width="100%"></embed> </object> <div style="margin: 6px auto 3px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 12px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block;"> <a href="http://www.scribd.com/upload" style="text-decoration: underline;">Get your own</a> at Scribd or <a href="http://www.scribd.com/browse" style="text-decoration: underline;">explore</a> others: <a href="http://www.scribd.com/browse?c=35-christianity" style="text-decoration: underline;">Christianity</a> <a href="http://www.scribd.com/browse?c=37-islam" style="text-decoration: underline;">Islam</a> <a href="http://www.scribd.com/tag/bible" style="text-decoration: underline;">bible</a> <a href="http://www.scribd.com/tag/truth" style="text-decoration: underline;">truth</a> </div>herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-15893312490495395472008-06-27T11:09:00.000+02:002008-11-27T11:10:27.721+01:00<a title="View Albanian literature in Greek script document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/86997/Albanian-literature-in-Greek-script-" style="margin: 12px auto 6px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block; text-decoration: underline;">Albanian literature in Greek script </a> <object codebase="http://download.macromedia.com/pub/shockwave/cabs/flash/swflash.cab#version=9,0,0,0" id="doc_527537229825440" name="doc_527537229825440" classid="clsid:d27cdb6e-ae6d-11cf-96b8-444553540000" align="middle" height="500" width="100%"> <param name="movie" value="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=86997&access_key=8zgwge5wkvl9z&page=1&version=1&viewMode="> <param name="quality" value="high"> <param name="play" value="true"> <param name="loop" value="true"> <param name="scale" value="showall"> <param name="wmode" value="opaque"> <param name="devicefont" value="false"> <param name="bgcolor" value="#ffffff"> <param name="menu" value="true"> <param name="allowFullScreen" value="true"> <param name="allowScriptAccess" value="always"> <param name="salign" value=""> <embed src="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=86997&access_key=8zgwge5wkvl9z&page=1&version=1&viewMode=" quality="high" pluginspage="http://www.macromedia.com/go/getflashplayer" play="true" loop="true" scale="showall" wmode="opaque" devicefont="false" bgcolor="#ffffff" name="doc_527537229825440_object" menu="true" allowfullscreen="true" allowscriptaccess="always" salign="" type="application/x-shockwave-flash" align="middle" height="500" width="100%"></embed> </object> <div style="margin: 6px auto 3px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 12px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block;"> <a href="http://www.scribd.com/upload" style="text-decoration: underline;">Get your own</a> at Scribd or <a href="http://www.scribd.com/browse" style="text-decoration: underline;">explore</a> others: <a href="http://www.scribd.com/browse?c=35-christianity" style="text-decoration: underline;">Christianity</a> <a href="http://www.scribd.com/browse?c=37-islam" style="text-decoration: underline;">Islam</a> <a href="http://www.scribd.com/tag/bible" style="text-decoration: underline;">bible</a> <a href="http://www.scribd.com/tag/truth" style="text-decoration: underline;">truth</a> </div>herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-13670855497017842502008-06-21T10:40:00.001+02:002008-11-21T10:42:16.273+01:00<a title="View Kadareja Mes Enderimeve Djaloshare Dhe Makthit Te Pallatit Te Enderave document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/8238832/Kadareja-Mes-Enderimeve-Djaloshare-Dhe-Makthit-Te-Pallatit-Te-Enderaveb" style="margin: 12px auto 6px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block; text-decoration: underline;">Kadareja Mes Enderimeve Djaloshare Dhe Makthit Te Pallatit Te Enderave-b</a> <object codebase="http://download.macromedia.com/pub/shockwave/cabs/flash/swflash.cab#version=9,0,0,0" id="doc_471324624101633" name="doc_471324624101633" classid="clsid:d27cdb6e-ae6d-11cf-96b8-444553540000" align="middle" height="500" width="100%"> <param name="movie" value="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=8238832&access_key=key-8nsp6edylbsemp22hkb&page=1&version=1&viewMode="> <param name="quality" value="high"> <param name="play" value="true"> <param name="loop" value="true"> <param name="scale" value="showall"> <param name="wmode" value="opaque"> <param name="devicefont" value="false"> <param name="bgcolor" value="#ffffff"> <param name="menu" value="true"> <param name="allowFullScreen" value="true"> <param name="allowScriptAccess" value="always"> <param name="salign" value=""> <embed src="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=8238832&access_key=key-8nsp6edylbsemp22hkb&page=1&version=1&viewMode=" quality="high" pluginspage="http://www.macromedia.com/go/getflashplayer" play="true" loop="true" scale="showall" wmode="opaque" devicefont="false" bgcolor="#ffffff" name="doc_471324624101633_object" menu="true" allowfullscreen="true" allowscriptaccess="always" salign="" type="application/x-shockwave-flash" align="middle" height="500" width="100%"></embed> </object> <div style="margin: 6px auto 3px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 12px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block;"> <a href="http://www.scribd.com/upload" style="text-decoration: underline;">Get your own</a> at Scribd or <a href="http://www.scribd.com/browse" style="text-decoration: underline;">explore</a> others: </div>herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-35854582231533063302008-06-20T11:24:00.001+02:002008-11-20T11:27:37.094+01:00<a title="View Apulia and Himara- A Linguistic and Historical Study of Relations of Their Inhabitants document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/8198171/Apulia-and-Himara-A-Linguistic-and-Historical-Study-of-Relations-of-Their-Inhabitants" style="margin: 12px auto 6px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block; text-decoration: underline;">Apulia and Himara- A Linguistic and Historical Study of Relations of Their Inhabitants</a> <object codebase="http://download.macromedia.com/pub/shockwave/cabs/flash/swflash.cab#version=9,0,0,0" id="doc_411797486180837" name="doc_411797486180837" classid="clsid:d27cdb6e-ae6d-11cf-96b8-444553540000" align="middle" height="500" width="100%"> <param name="movie" value="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=8198171&access_key=key-15lxmb4tqla25l2ffbog&page=1&version=1&viewMode="> <param name="quality" value="high"> <param name="play" value="true"> <param name="loop" value="true"> <param name="scale" value="showall"> <param name="wmode" value="opaque"> <param name="devicefont" value="false"> <param name="bgcolor" value="#ffffff"> <param name="menu" value="true"> <param name="allowFullScreen" value="true"> <param name="allowScriptAccess" value="always"> <param name="salign" value=""> <embed src="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=8198171&access_key=key-15lxmb4tqla25l2ffbog&page=1&version=1&viewMode=" quality="high" pluginspage="http://www.macromedia.com/go/getflashplayer" play="true" loop="true" scale="showall" wmode="opaque" devicefont="false" bgcolor="#ffffff" name="doc_411797486180837_object" menu="true" allowfullscreen="true" allowscriptaccess="always" salign="" type="application/x-shockwave-flash" align="middle" height="500" width="100%"></embed> </object> <div style="margin: 6px auto 3px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 12px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block;"> <a href="http://www.scribd.com/upload" style="text-decoration: underline;">Get your own</a> at Scribd or <a href="http://www.scribd.com/browse" style="text-decoration: underline;">explore</a> others: </div>herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-52432405184140988682008-06-19T13:37:00.000+02:002008-11-19T13:38:10.466+01:00<a title="View ALBANIAN ORTHOGRAPHY OF GREEK LOANWORDS document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/4709399/ALBANIAN-ORTHOGRAPHY-OF-GREEK-LOANWORDS" style="margin: 12px auto 6px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block; text-decoration: underline;">ALBANIAN ORTHOGRAPHY OF GREEK LOANWORDS</a> <object codebase="http://download.macromedia.com/pub/shockwave/cabs/flash/swflash.cab#version=9,0,0,0" id="doc_9687734358802" name="doc_9687734358802" classid="clsid:d27cdb6e-ae6d-11cf-96b8-444553540000" align="middle" height="500" width="100%"> <param name="movie" value="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=4709399&access_key=key-mmcgp2i4nluld88eblc&page=1&version=1&viewMode="> <param name="quality" value="high"> <param name="play" value="true"> <param name="loop" value="true"> <param name="scale" value="showall"> <param name="wmode" value="opaque"> <param name="devicefont" value="false"> <param name="bgcolor" value="#ffffff"> <param name="menu" value="true"> <param name="allowFullScreen" value="true"> <param name="allowScriptAccess" value="always"> <param name="salign" value=""> <embed src="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=4709399&access_key=key-mmcgp2i4nluld88eblc&page=1&version=1&viewMode=" quality="high" pluginspage="http://www.macromedia.com/go/getflashplayer" play="true" loop="true" scale="showall" wmode="opaque" devicefont="false" bgcolor="#ffffff" name="doc_9687734358802_object" menu="true" allowfullscreen="true" allowscriptaccess="always" salign="" type="application/x-shockwave-flash" align="middle" height="500" width="100%"></embed> </object> <div style="margin: 6px auto 3px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 12px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block;"> <a href="http://www.scribd.com/upload" style="text-decoration: underline;">Get your own</a> at Scribd or <a href="http://www.scribd.com/browse" style="text-decoration: underline;">explore</a> others: <a href="http://www.scribd.com/browse?c=35-christianity" style="text-decoration: underline;">Christianity</a> <a href="http://www.scribd.com/browse?c=69-literature" style="text-decoration: underline;">Literature</a> <a href="http://www.scribd.com/tag/language" style="text-decoration: underline;">language</a> <a href="http://www.scribd.com/tag/linguistics" style="text-decoration: underline;">linguistics</a> </div>herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-66796132220476806952008-06-19T11:29:00.000+02:002008-11-19T11:29:53.505+01:00<a title="View Biography of Scanderbeg document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/87046/Biography-of-Scanderbeg" style="margin: 12px auto 6px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block; text-decoration: underline;">Biography of Scanderbeg</a> <object codebase="http://download.macromedia.com/pub/shockwave/cabs/flash/swflash.cab#version=9,0,0,0" id="doc_954558478471773" name="doc_954558478471773" classid="clsid:d27cdb6e-ae6d-11cf-96b8-444553540000" align="middle" height="500" width="100%"> <param name="movie" value="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=87046&access_key=j786hga32t6ho&page=1&version=1&viewMode="> <param name="quality" value="high"> <param name="play" value="true"> <param name="loop" value="true"> <param name="scale" value="showall"> <param name="wmode" value="opaque"> <param name="devicefont" value="false"> <param name="bgcolor" value="#ffffff"> <param name="menu" value="true"> <param name="allowFullScreen" value="true"> <param name="allowScriptAccess" value="always"> <param name="salign" value=""> <embed src="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=87046&access_key=j786hga32t6ho&page=1&version=1&viewMode=" quality="high" pluginspage="http://www.macromedia.com/go/getflashplayer" play="true" loop="true" scale="showall" wmode="opaque" devicefont="false" bgcolor="#ffffff" name="doc_954558478471773_object" menu="true" allowfullscreen="true" allowscriptaccess="always" salign="" type="application/x-shockwave-flash" align="middle" height="500" width="100%"></embed> </object> <div style="margin: 6px auto 3px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 12px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block;"> <a href="http://www.scribd.com/upload" style="text-decoration: underline;">Get your own</a> at Scribd or <a href="http://www.scribd.com/browse" style="text-decoration: underline;">explore</a> others: <a href="http://www.scribd.com/browse?c=106-culture" style="text-decoration: underline;">Culture</a> <a href="http://www.scribd.com/browse?c=64-literature" style="text-decoration: underline;">Literature</a> <a href="http://www.scribd.com/tag/people" style="text-decoration: underline;">people</a> <a href="http://www.scribd.com/tag/audio" style="text-decoration: underline;">audio</a> </div>herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-1496162791360380562008-06-19T10:00:00.000+02:002008-11-19T11:07:45.177+01:00<a title="View Albanian Folk Tales and Legends document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/89033/Albanian-Folk-Tales-and-Legends" style="margin: 12px auto 6px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block; text-decoration: underline;">Albanian Folk Tales and Legends</a> <object codebase="http://download.macromedia.com/pub/shockwave/cabs/flash/swflash.cab#version=9,0,0,0" id="doc_80750927578538" name="doc_80750927578538" classid="clsid:d27cdb6e-ae6d-11cf-96b8-444553540000" align="middle" height="500" width="100%"> <param name="movie" value="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=89033&access_key=3yfe0fr2woj6n&page=1&version=1&viewMode="> <param name="quality" value="high"> <param name="play" value="true"> <param name="loop" value="true"> <param name="scale" value="showall"> <param name="wmode" value="opaque"> <param name="devicefont" value="false"> <param name="bgcolor" value="#ffffff"> <param name="menu" value="true"> <param name="allowFullScreen" value="true"> <param name="allowScriptAccess" value="always"> <param name="salign" value=""> <embed src="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=89033&access_key=3yfe0fr2woj6n&page=1&version=1&viewMode=" quality="high" pluginspage="http://www.macromedia.com/go/getflashplayer" play="true" loop="true" scale="showall" wmode="opaque" devicefont="false" bgcolor="#ffffff" name="doc_80750927578538_object" menu="true" allowfullscreen="true" allowscriptaccess="always" salign="" type="application/x-shockwave-flash" align="middle" height="500" width="100%"></embed> </object> <div style="margin: 6px auto 3px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 12px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block;"> <a href="http://www.scribd.com/upload" style="text-decoration: underline;">Get your own</a> at Scribd or <a href="http://www.scribd.com/browse" style="text-decoration: underline;">explore</a> others: <a href="http://www.scribd.com/browse?c=123-business" style="text-decoration: underline;">Business</a> <a href="http://www.scribd.com/browse?c=33-religion" style="text-decoration: underline;">Religion</a> <a href="http://www.scribd.com/tag/time" style="text-decoration: underline;">time</a> <a href="http://www.scribd.com/tag/culture" style="text-decoration: underline;">culture</a> </div>herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-31993846.post-59661309777701369902008-06-19T09:32:00.000+02:002008-11-19T09:33:11.541+01:00<a title="View Christian Saints of Albania document on Scribd" href="http://www.scribd.com/doc/87003/Christian-Saints-of-Albania" style="margin: 12px auto 6px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 14px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block; text-decoration: underline;">Christian Saints of Albania</a> <object codebase="http://download.macromedia.com/pub/shockwave/cabs/flash/swflash.cab#version=9,0,0,0" id="doc_187337350396093" name="doc_187337350396093" classid="clsid:d27cdb6e-ae6d-11cf-96b8-444553540000" align="middle" height="500" width="100%"> <param name="movie" value="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=87003&access_key=ec1yrez3o142h&page=1&version=1&viewMode="> <param name="quality" value="high"> <param name="play" value="true"> <param name="loop" value="true"> <param name="scale" value="showall"> <param name="wmode" value="opaque"> <param name="devicefont" value="false"> <param name="bgcolor" value="#ffffff"> <param name="menu" value="true"> <param name="allowFullScreen" value="true"> <param name="allowScriptAccess" value="always"> <param name="salign" value=""> <embed src="http://documents.scribd.com/ScribdViewer.swf?document_id=87003&access_key=ec1yrez3o142h&page=1&version=1&viewMode=" quality="high" pluginspage="http://www.macromedia.com/go/getflashplayer" play="true" loop="true" scale="showall" wmode="opaque" devicefont="false" bgcolor="#ffffff" name="doc_187337350396093_object" menu="true" allowfullscreen="true" allowscriptaccess="always" salign="" type="application/x-shockwave-flash" align="middle" height="500" width="100%"></embed> </object> <div style="margin: 6px auto 3px auto; font-family: Helvetica,Arial,Sans-serif; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 12px; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none; display: block;"> <a href="http://www.scribd.com/upload" style="text-decoration: underline;">Get your own</a> at Scribd or <a href="http://www.scribd.com/browse" style="text-decoration: underline;">explore</a> others: <a href="http://www.scribd.com/browse?c=33-religion" style="text-decoration: underline;">Religion</a> <a href="http://www.scribd.com/browse?c=89-history" style="text-decoration: underline;">History</a> <a href="http://www.scribd.com/tag/bible" style="text-decoration: underline;">bible</a> <a href="http://www.scribd.com/tag/truth" style="text-decoration: underline;">truth</a> </div>herodot_2http://www.blogger.com/profile/07165769094700516888noreply@blogger.com